Sztuka wczesnochrzescijanska

1. BAZYLIKI WCZESNOCH.
Struktura: osiowe nastepstwo przestrzeni: atrium- narteks- 3/5naw- prezbiterium; rozwoj planu w kszt krzyza lac.; zaniechanie sklepien- drewniany plaski strop i otwarte wiazania dachowe; architraw lub archiwolta nad kolumnada nawy podluznej; male okna, rzadko oszkl, zasloniete tkanina lub cienkimi plytami z marmuru/ alabastru; spolia= powtorne uzycie czesci poprzednich budowli np kolumny antyczne
Materiały: cegła, tuf, rzadko ciosy
Dekoracja wnetrza: głowice koszowe, ornamenty: pawie, winorośle, motywy kwiatowe, krzyze; mozaiki
Zewnatrz: arkadowe pilastry
Rzym: sw. Jana na Lateranie, sw Piotra w Wat, sw Pawla za Murami, sw Wawrzynca, Apostolow przy Via Appia

2. BAZYLIKI:
1. ŚW. PIOTRA: IVw, swiatynia memorialna nad grobem św. Piotra, zbudow. ok 324-6 przez Konst Wielkiego, 122x64m, 5-nawowa zakonczona transeptem z przylegajaca absyda w osi nawy glownej, od wschodu duze atrium z fontanna w cz centralnej, 92 kolumny miedzynawowe= spolia z budowli rzymskich, sciany nawt glownej oparte na architrawach, plan krzyza lacinskiego
2. SW JANA NA L: 314-318, katedra biskupa rzymu i czesc rezydencji papiezy, 5nawowa, drzwi srodkowe z Kurii przy Forum Romanum, pilastry i polkolumny, 15 7metrowych figur doktorow kosciola + rzezba Jezusa w Centrum, szeroki narteks, nawe glowna zamyka absyda, transept polaczony z baptysterium sw Jana u Zrodla (ksztalt rotundy z basenem po srodku), obejscie wokol basenu, 4 kaplice dobudowane do nawy gl, mozaiki z Vw
e3. SANTA MARRIA-M.: Vw, należy do bazylik papieskich, powstała poprzez sen o Matce Bożej ktora wskazała miejsce, kolumny ze św. Junony(jońskie), poczatkowo bez transeptu i absydy, panele wypełnione mozaiką- sc biblijne, mozaiki na luku teczowym

3. KATAKUMBY: powst w wyniku wydobycia tufu, w okr przesladowan - tajne miejsca spotkan, najpierw pochowek wszystkich, potem tylko chrzescijan, w Rzymie od I do IVw; Zaczynaly sie od nadziemnej dzialki, korytarze odchodzily do jednej lub dwoch glownych galerii, w scianach umieszczano miejsca grobowe- loculusy jeden nad drugim
PRzykłady: sw. Kaliksta przy via appia, św Agnieszki i Pryscylli, sw. Domitylli, sw Giordanii

4. MALOWIDŁA: okres najwczesniejszy- styl linearny: sciany o sklepienie malowano na jsny kolor i dzielono siatka linii, wewnatrz ktorych umieszczanoo pojedyncze przedstawienia, mieszano motywy chrzescijanskie z poganskimi (dobry pasterz, chrzest chrystusa, chrystus brodaty, chrystus z apostolami, jonasz, dziewica z dzieciatkiem + amorki, zwierzeta kwiaty scenerie)
zmiany pod koniec IIIw: rola symboliki (ornat, paw, pasterz, okret, krzyz), pojawienie sie pierwszych scen z zycia, rysy osob zmarlych, szerszy rep przedst biblijnych, cykle scen. II w kult meczennikow

5. SARKOFAGI: poczatkowo dwa typy: skrzynia zdobiona z 4 stron z dwuspadowym dachem oraz skrz z płaskim wiekiem i dekoracja frontalna dostawiania do sciany.
Motywy: filozof, chrzescijanskie, mitologiczne, bukoliczne.
20' IV w - sarkofagi z fryzem oraz podziałem na pola; 30'- dwufryzowe, a od 50' sarkofagi kolumienkowe (dzielenie calego przedst. na poszczegolne sceny). Tematyka dominujaca- meka Chr oraz Piotr i Pawel.
*240 r - sarkofag z Santa Maria Antiqua (mezczyzni czyt ze zwoju, orantka, jonasz, chrze chr w jordanie i rybaCY Z neptunem)

6. BAPTYSTERIA: wznoszone przez chrzescijan do ceremonii chrztu, basen chrzcielny obudowany aediculla, od Vw popularny plan centralny, piscina- zbiornik na wode, dekorowanie malowidłami: dobry pasterz, scena uzdrowienia paralityka, przejscie piotra po wodzie
PRzykłady: San Giovanni in Fonte przy b. sw Jana na L, Bapt we Florencji, B. Ortodoksów w Rawennie

7. MAUZOLEA: grobowiec w formie monumentalnej, czesto zdobiony mozaikami (wzory geometryczne, medaliony z figurami aniolkow, sc z winobraniem, motywy gałazek czar i ptaków

8. POJĘCIA:

Loculus- najprostszy grób w katakumbach, prostopadłoscienna polka wykuta w scianie korytarza gdzie skladano zmarlego owinietego w cakun, czasem umieszczano flakony z pachnidlami, zamykano dachowkami lub plytami marmurowymi, ryto na nich inskrypcje, miejsca styku cementowano
Cubiculum- odpowiednik gorobwca rodzinnego zawierajacy wszystkie typy grobow,a od pol IIIw umieszczano czasami murowany sarkofag
Titulus- tablica z winą mocowana nad glowa zmarlego, sporzadzana z drewdnianej, pobielanej wapnem deski o dlugosci ok 50 cm napis malowano czarna lub czerwona farba, czasami ryto
Konfesja- we wnetrzy swiatyni grobowiec meczennika, swietego lub przedsionek prowadzacy do jego grobu umieszczonego pod glownym oltarzem; rowniez ozdobna obudowa grobu meczennika, najczesciej w formie baldachimu
Narteks- kryty przedsionek przy frontowej scianie kosciola, powstal z podciecia otaczajacego dziedziniec przed kosciolem, przeznaczony przede wszystkim dla Katechumenów i pokutnikow
Transept- poprzeczna= krzyzowa nawa, prostopadla do osi kosciola, polozona miedzy prezbiterium, a reszta budynku
Orantka- stojaca, modlaca sie postac ze wzniesionymi rekoma, symbolizujaca dusze zbawiona
Traditio legis- przedst. Chrsyt miedzy sw Piotrem a Pawlem, przekazuajcego piotrowi prawo w postaci zwoju (np. w mauzol. konst.)
Traditio clavis- chryst przekazujacy sw piotrowi klucze (absyda mauz. konst.)