TRZY FILARY NORM JĘZYKOWYCH
1. system językowy (model abstrakcyjny: zbiór jednostek danego języka i reguł ich łączenia w konstrukcje językowe
2. norma obejmująca swoim zasięgiem cechy nie tylko dystynktywne jednostek językowych, ale i ukazująca zasięg reguł niekategorialnych
3. uzus, tj. zbiór jednostek jęz. i ich połączeń spotykanych w tekstach danego okresu, ale nie zawsze społecznie aprobowanych.
KODYFIKACJA NORMY JĘZYKOWEJ
· Z tekstu wyciągamy to co jest w danym momencie zgodne i właściwe
· Kodyfikator ma prawo oceniać i porządkować elementy uzusu
· Kodyfikacja zorientowana wyłącznie na system, a więc na elementy stabilne i seryjne, oderwałyby się od żywych procesów mówienia, a nie uwzględniając powstający w jej toku innowacji – szybko doprowadziłyby do skostnienia języka. I odwrotnie – kierowanie się w rozstrzygnięciach kodyfikacyjnych wyłącznie zwyczajem społecznym wprowadziłyby w obręb normy wiele zjawisk nieregularnych [...], rażących pożyczek itp., co mogłoby zagrozić spójności i wewnętrznemu ładowi systemu
NORMA JĘZYKOWA- jedynie poprawny, powszechnie zaaprobowany przez ogół wzór, który trzeba naśladować pod sankcją śmieszności czy niezrozumienia; jako typowe użycie (zastosowanie) form językowych przyjęte przez społeczeństwo; jako regułę posługiwania się danym środkiem językowym lub zbiorem środków, podtrzymywaną przez powszechny zwyczaj, a formułowaną przez językoznawców.
WARIANTY OBJĘTE NORMĄ TWORZĄ TRZY ZASADNICZE TYPY:
1. Pierwszy stanowią dublety, czyli środki o tej samej funkcji i podobnej frekwencji w tekstach. ( np. zajęcy // zająców; gęstszy// gęściejszy)
2. Drugi typ stanowi opozycja środków recesywnych (ustępujących) i ekspansywnych (rozprzestrzeniających) (np. oczyma // oczami; postaci // postacie; mimo co // mimo czego)
3. Trzeci wreszcie zasadza się na przeciwstawieniu wariantów skodyfikowanych i nieskodyfikowanych, które przenikają do normy z uzusu (np. tę // tą; je // go)
BŁĄD JĘZYKOWY - to wybór złego elementu systemowego, gramatycznego lub stylistycznego, a także innowacja funkcjonalnie nieuzasadniona.
RODZAJE BŁĘDÓW:
Ø Błędy, które znajdują się „poniżej” normy (umią, rozumią)
Ø Błędy, które znajdują się „powyżej” normy, rezultat obawy przed popełnieniem błędu (lubieją zamiast lubią)
Ø Błędy leksykalno- frazeologiczne – wynikają z nieznajomości znaczeń wyrazów
Ø Błędy gramatyczne
· Słownikowe
· Morfologiczne ( fleksyjne, słowotwórcze)
· Fonetyczne
BEŁKOT JĘZYKOWY:
1. Syntaktyczny – nieporządek w składni
2. Semantyczny – zły dobór znaczeń
3. Pragmatyczny – udaje, że wiem co chce powiedzieć
INNOWACJA - to każdy nowy element językowy pojawiający się w tekście, uzusie, normie (częściej) lub w systemie (rzadziej). Innowacją jest więc zarówno nowy sposób wymawiania określonej głoski lub połączenia głosek, nowy sposób akcentowania wyrazu, nowa forma fleksyjna bądź wprowadzenie zasady nieodmienności jakiegoś wyrazu, nowy model słowotwórczy, nowy typ połączenia składniowego, jak i nowy wyraz, znaczenie wyrazu czy też nowy frazeologizm. Takie innowacje, które zostały zaakceptowane w normie i systemie to zmiany językowe a te które nie zostały zaakceptowane to błędy językowe.
RODZAJE INNOWACJI:
Ø Fonetyczne
Ø Gramatyczne (fleksyjne i składniowe)
Ø Leksykalne (słowotwórcze, wyrazowe, semantyczne, frazeologiczne)
Ø Stylistyczne
Ø Ortograficzne i interpunkcyjne
FUNKCJONALNOŚĆ A INNOWACJE
RODZAJE INNOWACJI:
ü INNOWACJE UZUPEŁNIAJĄCE - To elementy językowe, najczęściej wyrazy i połączenia wyrazowe, które „wypełniają” lukę w systemie nazewniczym.
Dzielą się na:
> innowacje, które nazywają nowo powstałe lub nowo wyodrębnione desygnaty;
> Innowacje, które zaspokajają potrzebę wyrażania stosunku emocjonalnego mówiących (piszących) do tego o czym mówią (piszą)
Innowacje uzupełniające mają charakter leksykalny. Są nimi neologizmy słowotwórcze, neosemantyzmy, zapożyczenia zewnętrzne i wewnętrzne oraz neologizmy frazeologiczne.
ü INNOWACJE REGULUJĄCE - To nowe formy wyrazowe, nowe modele składniowe i słowotwórcze, będące wynikiem usuwania wyjątków z systemu językowego, najczęściej z systemu gramatycznego np. „pomimo tego”; „pluć sobie w brody”
ü INNOWACJE ROZSZERZAJĄCE -To nowe formy fleksyjne, konstrukcje składniowe, modele słowotwórcze itd., które powstały wskutek dostosowania reguły obejmującej mnie elementów do reguły dotyczącej większości elementów określonej kategorii językowej.
dwie, trzy dziewczęta, kurczęta, słucham audycje radiowa
ü INNOWACJE ALTERNATYWNE - To nowe wyrazy, formy i połączenia wyrazowe, które pojawiają się obok wyrazów, form i połączeń już istniejących, jako wynik nasilania się nowych tendencji językowych np. lider/przywódcę; aplikacja/podanie
ü INNOWACJE NAWIĄZUJĄCE – nowa forma językowa powstaje wskutek nawiązania do innych form, powiązanych z nią kształtem dźwiękowym lub morfologicznym albo pokrewnych znaczeniowo. Innowacja *protokół z zebrania (jeszcze poniżej normy; poprawnie: protokół zebrania) nawiązuje do takich, podobnych znaczeniowo konstrukcji, jak sprawozdanie z zebrania, relacja z zebrania. Innowacja *zachrystia (poprawnie: zakrystia) nawiązuje do wyrazów Chrystus, chrystianizm. Nowy frazeologizm *przywiązywać do czegoś uwagę (poprawnie: *wagę) powstał pod wpływem związku zwracać na coś uwagę
ü INNOWACJE SKRACAJĄCE – nowy wyraz lub konstrukcja wyrazowa pozwalają ‘zaoszczędzić’ wysiłek nadawcy tekstu. Innowacja taka może mieć charakter skrótu bądź skrótowca (np. mgr, inż., Pekao SA, PZPN), może też przejawiać się w procesie uniwerbizacji leksykalnej (np. wahadłowiec od statek wahadłowy, budżetówka od sfera budżetowa), a także w produktywności pewnych formantów (np. przyrostka -owy). Skrótowość może też być cechą konstrukcji składniowych, np. Dawno wiedział, że go zdradza (starsze: Dawno wiedział o tym, że go zdradza). Innowacje skracające występują przede wszystkim w tekstach, jednakże pewne takie innowacje powodują też zmiany w normie (np. aprobata nowego typu konstrukcji składniowych czy nowych formacji słowotwórczych).
ü INNOWACJE PRECYZUJĄCE – polegają na takim różnicowaniu wyrazów i form językowych, by usuwać zbędną synonimię. Taką innowacją jest na przykład próba rozdzielania znaczeń przymiotników wieczorny i wieczorowy (por. wieczorna suknia ‘noszona wieczorem‘ i wieczorowa suknia ‘wkładana na uroczyste okazje”
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz