Epistemologia

 1.       Teoria poznania- definicja

- dyscyplina filozoficzna (miejsce)

- badająca poznanie ludzkie (przedm. Materialny

- w aspekcie jego prawdziwości (przedm. Formalny)

- w sposób maksymalnie krytyczny (metoda)

- celem ustalenia podstaw i granic wiarygodności ludzkiego poznanai (cel)

2.     2.   Koncepcja teorii poznania

- zależna od nauk szczegółowych (fizjologia, psychologia, socjologia)

- zależna od innych działow filozofii (logika, semiotyka, aksjologia)

- niezależna, autonomiczna

- analityczna:

*Quine- epistemologia znaturalizowana

* Szkola Lwowsko- Warszawska, Tarski, Adjukiewicz (lokika, semiotyka)

* autonomiczna, ale z wieksza samoświadomoscia(Chisholm)

Zarzuty do zależnych koncepcji TP:

- petitio principi- żądanie podstawy

- nie normatywność

- eksternalizm (mechanizm)

- zwężenie tematyki

- specyficzny profil

3.  Powody uprawiania teorii poznania

-istnienie błędów w poznaniu (doświadczenie, rozumowanie, językwoe)

- dogmatyczność nauk (wiedzy) nieuzasadnione założenia (każda nauka przyjmuje założenia, metody, których nie może uzasadnić na swoim gruncie

Dlaczego należy studiowaćTP?

- istota filozofii – ogolnej wiedzy

- związki filozofii z humanistyką- kultyroznawstwem

4.       Sceptyzm i problem możliwości teorii poznania

5.       Rodzaje czynności poznawczych

Rozrożnienie: K. Twardowski- czynności (akty) i ….. (rezulataty); poznawanei- uzysk informacji

Rodzaje:

- bezpośrednie - pośrednie

- zmysłowe – intelektualne

-naoczne – nienaoczne

- intuicyjne – dyskursywne

- rormalne - paranowmalne

6.       Poznanie bezpośrednie i pośrednie

Bezpośrednie: nie ma pośrednika nieprzezroczystego -> dot. Czegoś zewnętrznego oraz wewnętrznego (własnej swiadomosci) * przypomneinei, zastanowienie, brak odwołania do wcześniej uznanych sądów, jednoetapowość, brak zmiany charakterystyki czasoprzestrzennej

Pośredniki: a) nieprzezroczyste: pelnia fukcjee poznawcza o ile same sa przedmiotem instrumentalnym poznania; b) przezroczyste: pelnia fukcje bez stania się przedmiotem poznania

Pośrednie: może się zmieniać charakterystyka czasoprzestrzegnna, poznianie w wyniku rozumowania- minimum 2 etapy, odwołanie do innych sądów

Pośredniki: nieprzezroczyste: np. znaki naturalne, ikoniczne, konwencjonalne, znaki językowe, oznaczają przedmioty

7.       Typy poznania bezpośredniego

- spostrzeżenie zmysłowe zewnętrzne

- spostrż. Zmysłowe wewnętrzne

- spostrzeżenie wewnętrzne

- przypomnienie

8.       Odmiany sporu o źródła poznania

- na płaszczyźnie psychologicznej (wiedza urodzona czy nabyta; akcent na czynniki genetyczne)

- na plaszczyznie metodologicznej (udział rozumu w uzyskaniu wiedzy)

- na płaszczyźnie epistemologicznej (co jest ostatnią instancją kontrolującą i oceniającą poznanie? Rozum czy pozarozumowe czynniki?)

9.       Stanowiska w genetycznym sporze o źródło poznania

- Empiryzm genetyczny (wiedza z doświadczenia zmysłowego); John Locke, Arystoteles , Tomasz.

Model 1: umysł odżywia się wrażeniami zmysłowymi

Model 2: wszystkiego uczymy sięz zewnątrz

- Natywizm = racjonalizm genetyczny (czesc wiedzy jest wrodzona); Platon, Kartezjusz, Leibniz; Bóg dał idee Boga

10.   Odróżnienienia: analityczny- syntetyczny, a priori- a posteriori

- W. analityczna: wiedza pojęciowa lub językowa wyjaśniająca ich sens; treść orzecznika zawierta się w treści podmiotu np. cm to 10mm

- W. syntetyczna: wiedza rzeczowa, aktualna, wiedza o świecie; treść orzecznika nie zawiera się w treści podmiotu np. ten chłopiec ma 120cm wzrostu

- W. a posteriori: wiedza nabyta przez doświadczenie

- W. a priori: niezależna od doświadczenia

11.   Stanowiska w metodologicznym sporze o źródła poznania

Aprioryzm: podkresla znaczenie intelektu jako niezależnego od doświadczenia zrodla wiedzy

Aposterioryzm: kluczowa rola doświadczenia jest akceptowana

4 skrajne stanowiska:

- skrajny aposterioryzm- akceptuje doświadczenie

- skrajny aprioryzm- jedynie intelekt

- umiarkowany aposterioryzm- doświadczenie zrodlem wiedzy syntetycznej

- umiarkowany aprioryzm- intelekt zrodlem wiedzy analitycznej

12.   Argumenty na rzecz aposterioryzmu i aprioryzmu

13.   Stanowiska w epistemologicznym w sporze o źródła poznania

Racjonalizm epistemologiczny: pełni rolę instancji organizującej, kontrolującej i oceniającej ludzkie pozanie, ludzkie poznanie powinno spełniać wymóg racjonalności wymóg jest sformułowany w postaci zasady intersubiektywnej komunikowalności i kontrolowalności poznania

Irracjonalizm ep.: uważa, że poznanie poza racjonalne lepiej informuje nas o rzeczywistości, pozwala dotrzeć do sfer niedostępnych rozumowi oraz nie znieksztalca sfer do których ma dostep, poznanie racjonalne stosuje się z powodzeniem tylko do niektórych obszarów poznawczych, reszte poznajemy dzięki pozaracjonalnym władzom (przeczucia etc)

14.   Odmiany racjonalizmu

- epistemologiczny- oznaczenie stanowiska o władze poznawcza oceniającą, organizującą i kontrolującą poznanie

- metafizyczny- może być pojmowany: 1. Rzeczywistośc jest uporządkowana wg pierwszych zasad; 2. Racjonalność budowy świata, punkt wyjścia na rzecz istnienia Boga

- antropologiczny- stanowisko uznaje w bycie ludzkim i jego działaniu prymat umysłu przed zmysłami oraz intelektu przed wolą

15.   Argumenty racjonalistów

16.   Kryteria poznania racjonalnego

- intersubiektywna komunikowalność- poznanie jest sformułowane tak, że każdy człowiek je rozumie

- intersubiektywna kontrolowalność- poznanie jest sformułowane tak, że każdy człowiek umie je sprawdzić

17.   Odmiany sporu: realizm idealizm

3 plaszczyzny: a) spód epistemologiczny- wyraża się w pytaniach co jest przemiotem; b) spór metafizyczny- co istnieje, w jakim stosunku; c) spór semantyczny- czy prawdziwość zdań na temat danej dziedziny przedmiotowej jest wyznaczona przez fakty pozajęzykowe i pozapodmiotowe czy raczej przez czynności weryfikujące lub uzasadniające podmiotu poznającego

- przedmioty realne (byty realne, niezależne od umysłu)

- przedmioty intencjonalne (konstrukty myślowe)

- idee (w sensie subiektywnym: emocje, uczucia, doznania, myśli)

18.   Stanowiska idealistyczne i realistyczne

Idealistyczne:

- epistemologiczny idealizm immanentny (poznajemy wyłącznie idee a nie przedmioty realne- J. Berkley, D. Hume, przedmiot- nasza świadomość)

- metafizyczny idealizm subiektywny (istnieja wyłącznie idee oraz przezywajace je umysły)

- epistemologiczny idealizm transcendentalny (poznajemy idee oraz przedmioty intencjonalne- rzeczy sa poznawalne , rzeczy realne sa dla nas intencjonalnymi kontruktami)

- metafizyczny idealizm transcendentalny (istnieja umysły, idee oraz ich intencjonalne wytwory)

Realistyczne:

- realizm epistemologiczny (poznajemy nie tylko idee i p. intencjonalne ale także przedmioty realne)

- realizm metafizyczny (istnieja przedmioty realne, nie tylko idee)

19.   Argumenty idealistów i realistów

Obrona realizmu epistemologicznego: podważanie powyższych trzech arg, odwołanie się do zasady intencjonalności (wszelkie przeżycia swiadome skierowuje się na cos od niego roznego, podważanie punktu wyjścia idealistycznej teorii poznania (poznawczo dane są nam nie tylko mentalne reprezentacje rzeczy ale i same rzeczy)

20.   Pojęcie prawdy- koncepcja klasyczna

- klasyczna= korespondencyjna

- Ventas est aedequatho intellectus et rec, secundum quod intellectus dicit lesse quod est, et non esse quod non est. Tomasz z Akwinu

- myśl M jest prawdziwa znaczy: myśl M stwierdza, że jest tak, a tak i tak, a tak jest właśnie – K. Ajdukiewicz

-Zdanie B jest prawdziwie gdy zdanie B stwierdza B i B jest właśnie

- sąd jest prawdziwy gdy stan rzeczy wyznaczony przez jego treść zachodzi niezależnie od istnienia sądu i obrębie tej dziedziny bytu w której dany są go umieszcza- Ingarden

*prawdziwość do zgonosć miedzy trescia danego poznania a okreslona strona jego przedmiotu

* nosniekiem prawdziwości sa zdania

*brak kryterium

21.   Semantyczna koncepcja prawdy Tarskiego

- motywacja filozoficzna dla języków nauk dedukcyjnych

- logicy traktowali prawdę podejrzliwie

- antynomię można usunąć poprzez konsekwentne operowanie rozróżnieniem na język i metajęzyk

- zadanie Tarskiego: sformułować materialnie adekwatną i formalnie poprawną definicję prawdy

- warunek materialny adekwatności zawarł w konwencji T

Zdanie X jest prawdziwie ó p, zdanie P jest prawdziwe ó p

- def prawdy: ma z niej wynikać konwencja T dla każdego prawdziwego zdania rozważonego języka

- potraktował prawdziwość jako szczególny przypadek pojęcia spełniania funkcji zdaniowej

- jeśli jest zdaniem to jest spełniona przez wszystkie ciągi przedmiotów albo przez żaden taki ciąg

- pierwszy przypadek prowadzi do definicji prawdy: zdanie X jest prawdziwe ó jeśli spełnione przez dany ciag przedmiotów

22.   Nieklasyczne koncepcje prawdy

- niejasność

- nieoperacyjność (żeby stwierdzić ze relacja zachodzi trzeba wyjść poza przedmiot poznający)

- brak kryterium (kryt. Nie może zastąpić istoty)

- prawda to zgodność z kryteriami, twierdzenie prawdziwe to zgodność myśli z kryteriami

1) koncepcja koherencyjna- prawdziwość, zgodność myśli między sobą

2) k. pragmatyczna- prawdziwość to uzytecznosc

3) k. ewidencyjna- ostateczne kryterium to oczywistość