Rozpad jugosławii

ROZPAD JUGOSŁAWII

Po II wś Jugosławia była krajem rządzonym autorytarnie przez partię komunistyczną –trwałe współżycie narodów miała zapewnić FEDERACYJNA struktura państwa ( 6 republik : BiH,

Chorwacja , Czarnogóra, Macedonia, Serbia oraz Słowenia + 2 okręgi autonomiczne: Kosowo& Wojwodina)

Jedność Jugosławii do śmierci TITO (1980) długo wiązała się z komunistyczną władzą a nie wytworzeniem się wśród ludzi jugosłowiańskiej tożsamości narodowej.

ETAP CHORWACKO_SERBSKI

25.06.1991 Słowenia i Chorwacja ogłaszają niepodległość.

W ich przekonaniu Jugosławia stawała się wielką Serbią (to oni motorem działań ,40 % Jugosławii stanowią Serbowie—w Chorwacji i Bośni żyło około 2mln Serbów, a w samej Serbii 10 mln)

Rząd SFRJ uznaje proklamacje za nieważne i nielegalne

REAKCJA W SŁOWENII: Jugosłowiańska Armia Ludowa tego samego dnia podejmuje na terytorium Słowenii działania zmierzające do utrzymania jedności federacji.Słowenia jest jednak w o tyle dobrej sytuacji iż obejmuje obszar etnicznie jednolity, poza tym to republika kresowa terytorialnie oddalona od Serbii. Próby narzucenia kontroli spaliły się więc na panewce.

REAKCJA W CHORWACJI: tu sytuacja o wiele bardziej skomplikowana. Chorwacja swym terytorium stanowiła 1/5 powierzchni Jugosławii a na jej terenach zamieszkiwało 700 tys Serbów.(kraina & slawonia)

Armia federalna opanowuje 1/3 terytorium Chorwacji (właśnie m.in.Krainę i Sławonię)

Serbska ofensywa została przerwana w 1992 kiedy obie strony konfliktu skierowały swą uwagę na Bośnię.

W 1993 rządy Chorwacji i Bośni porozumiały się co do utworzenia federalnego państwa chorwacko-muzułmańskiego ,pozostającego w luźnej konfederacji z Chorwacją.

1995 Tudjman który bez rozgłosu zreorganizował i wyekwipował swą armię podjął działania zbrojne .Zaskakująco szybko odzyskał Krainę i oczyścił ją z 100-200tys Serbów ,którzy uciekali w popłochu na wschód .Chorwaci odzyskali również większość wschodniej Sławonii

ETAP BOŚNIACKI

Najbardziej krwawy etap konfliktu.

Skład narodowy :

43% Muzułmanów

31%Serbów (opowiadali się tylko oni za pozostaniem w federacji)

17%Chorwatów

29.II -1.III.1992 referendum w którym 99% ludności wyraża chęć oderwania od federacji ale Serbowie zbojkotowali referendum.

3.III proklamowanie niepodległościBiH przez zdominowany przez Muzułmanów i Chorwatów parlament prowadzi do starć zbrojnych.

Siły serbskie do końca 1992 opanowują 70% kraju.

27III 1992 proklamowana Serbska Republika Bośni i Hercegowiny ,której władze dążyły do zjednoczenia w ramach jednego państwa z nową Jugosławią (proklamowaną 27.IV 1992 to połączenie Serbii i Czarnogóry) oraz z Republiką Serbską Krainy.

W toku wojny załamuje się także sojusz chorwacko-muzułmański ,który funkcjonował od początku. Bośniaccy Chorwaci proklamowali własne państwo Herceg –Bośnię ze stolicą w Mostarze 3.VII 1992

Później mają miejsce liczne mediacje ,interwencje rozejmy głównie za pośrednictwem organizacji miedzynarodoych ale o tym wszystkim jest poniżej-w rozwiązaniu konfliktu dochodzi jednak do impasu.

Jakościowo nową sytuację stworzyło zawarcie 18 III 1994 w Waszyngtonie przez przywódców Chorwatów i Muzułmanów (dzięki mediacji Rosji i USA) porozumienia o utworzeniu FEDERACJI BiH która swym zasięgiem obejmie obszary kontrolowane przez te dwie społeczności.Serbowie odrzucili przyłączenie się do tej federacji.

W maju 1995 przywódcy obu państw proklamowanych przez Serbów w BiH i Chorwacji podjęli działanie na rzecz zjednoczenia kontrolowanych przez siebie terytoriów w ramach jednego organizmu politycznego . Porażki sił serbskich w Slawonii i Krainie uniemożliwiły jednak realizację tych planów.

Sojusz sił muzułmańskich i chorwackich wymierzony przeciwko Serbom –podejmowano wspólne akcje militarne w sierpniu i wrześniu 1995 pozwalają na odzyskanie ok20% terytorium BiH) Rosną naciski społeczności mnar , a także od 30.VIII 1995 zgodnie z decyzją RB ONZ podjęte zostały przez NATO akcje lotnictwa na tereny kontrolowane przez Serbów –to wszystko doprowadza do przyjęcia bardziej ugodowego stanowiska przez Serbów Bośniackich.

8.IX 1995 podczas spotkania MSZ Bośni, Chorwacji i Jugosławii(w składzie delegacji jugosłowiańskiej tez przedstawiciele Serbów Bośniackich) w Genewie zawarto wstępne porozumienie określające warunki pokoju.

• Przyjęto ,iż BiH składać się będzie –przy zachowaniu obecnych granic – z dwóch części : chorwacjko-muzułmańskiej Federacji BiH (51% terytorium) oraz Republiki Serbskiej(49%)
• Przewidziano także przeprowadzenie w obu częściach państwa wyborów pod nadzorem mnar oraz zaakceptowanie mnar norm dotyczących poszanowania praw człowieka

1-21.XI 1995 w Dayton odbyły się rokowania pokojowe z udziałem prezydentów: Izetbegovicia(BiH) ,Tudjmana (Chorwacja) Miloszevicia( Serbia).W parafowanym przez nich oraz przez przedstawicieli USA ,UE i Rosji porozumieniu potwierdzono wcześniejsze ustalenia z Genewy

• powołano międzynarodowe siły zbrojne IFOR, liczące 60 tys. żołnierzy, rozdzielające walczące strony i umożliwiające stabilizację regionu oraz zabezpieczające terytorialne uzgodnienia z Dayton.

• Chorwacja odzyskała w 1996 wsch. Slawonię,
• utworzenio nowe państwa Bośni i Hercegowiny, będącego luźną konfederacją Serbów (49%) z federacją Muzułmanów i Chorwatów (51%), ze szczątkowym wspólnym rządem, dwoma korytarzami łączącymi obie połówki republiki, z Mostarem podzielonym do chwili wyborów na część chorwacką i muzułmańską (mimo sukcesu Muzułmanów w wyborach Mostar jest daleki od prawdziwej jednolitości).
• Sarajewo pozostało niepodzielne, ale złożone z 9 autonomicznych dzielnic, ze wspólną radą miejską i rotacyjnym merem.
• Zgodzono się na wyłączenie z życia politycznego osób oskarżonych o popełnienie zbrodni wojennych

Przeprowadzone 14 IX 1996 wybory na terytorium całego kraju, choć zamknęły oficjalnie proces budowy nowego państwa, nie zakończyły konfliktu. Gospodarka zaczęła funkcjonować, część uchodźców wróciła do domu, pod naciskiem państw Zachodu powstały jednolite przedstawicielstwa dypl. rep., ale faktycznie żadna z sił politycznych reprezentujących trzy grupy narodowościowe nie jest zadowolona z postanowień Układu. Dążenia separatystyczne Chorwatów i Serbów są wyraźne, mniejszości nar. tak traktowane, iż dochodzi do ich masowej migracji na tereny zamieszkiwane przez odpowiadającą im większość. Pokój jest utrzymywany przez stacjonujące międzynarodowe siły (SFOR), milit.-polit. autorytet NATO.

UDZIAŁ W ROZWIĄZANIU KONFLIKTU ORG.MNAR.

Na kryzys EWG pierwsza zreagowała EWG już 28.06 1991 wysłała do Jugosławii misję dyplomatyczną w postaci MSZ Włoch ,Luksemburga, Holandii. Osiągnięciem misji była zgoda Słowenii i Chorwacji na 3-miesięczne zawieszenie skutków swych deklaracji niepodległości oraz zobowiązanie rządu belgradzkiego do wycofania swych wojsk do koszar (29 .06.1991) Wkrótce zaczyna jednak dochodzić do starć zbrojnych między Serbami a Chorwatami.

EWG wprowadza więc embargo na handel bronią i zawiesiła pomoc finansową dla Belgradu.

7.IX EWG organizuje w Hadze konferencję pokojową pod przewodnictwem lorda Petera Carringtona. Podpisano rozejm którego jednak żadna ze stron nie miała zamiaru przestrzegać –walki trwały.

19.X Belgrad odrzuca plan pokojowy EWG a ta zawiesza konferencję haską i ogłosiła ultimatum sankcjami.Gdy to nie pomogło ,ogłosiła sankcje gospodarcze wobec Jugosławii .Mimo to krawa wojna trwała a Serbowie do 1992 zajęli 1/3 terytorium Chorwacji.

ONZ widząc ,iż przy udziale samej EWG nie uda się rozwiązać konfliktu sama wkraca do akcji.

Do walczących republik zostaje skierowany w charakterze wysłannika ONZ , Cyrus Vance.

Po licznych rozmowach przedstawia on stronom walczącym porozumienie tzw PLAN VANCE’A ,przewidywał:

• Utworzenie trzech zdemilitaryzowanych stref ochronnych w Chorwacji i rozmieszczenie tam oddziałów pokojowych ONZ
• Warunkiem wdrożenia planu był bezwarunkowy i natychmiastowy rozejm ,na który zgodziły się obie strony (Serbia i Chorwacja)

Wobec powyższego Rada Bezpieczeństwa ONZ postanowiła utworzyć siły pokojowe ONZ w Jugosławii UNPROFOR –w liczbie 14 tys ludzi .Od tego czasu wojna w Chorwacji ucichła aż do 1995.

Kolejny raz organizacje mnar interweniowały gdy na dobre rozpoczęła się wojna w BiH . Podejmowane przez mediatorów próby pokojowego rozwiązania konfliktu nie dawały żadnych rezultatów wobec czego MSZ NATO

uzgodnili udział swych wojsk w misjach pokojowych KBWE ,aby ułatwić docieranie pomocy humanitarnej do oblężonego Sarajewa.Podjęli także w porozumieniu z UZE operację zapobiegania łamania sankcji ,wysyłając w tym celu na Adriatyk 6 okrętów NATO.

Wreszcie RB ONZ wyraziła zgodę na użycie siły jako ostatecznego sposobu zapewnienia ochrony pomocy humanitarnej dla Bośni ,potępiła przeprowadzania „czystek etnicznych” przez wszystkie strony konfliktu oraz zażądała umozliwienia MCK dokonywania inspekcji w obozach jenieckich .Na tej zasadzie Tadeusz Mazowiecki rozpoczął misję jako specjalny sprawozdawca genewskiej Komisji Praw Człowieka ONZ .

26-27.VIII 1992 w konsekwencji tragedii do jakich dochodziło w Bośni zwołano konferencję w Londynie. Jedynym rezultatem było przekształcenie jej w stałą konferencję pokojową z siedzibą w Genewie . Przewodniczącymi konferencji zostaki: wimieniu ONZ Cytrus Vance i w imieniu EWG David Owen.

Konferencja genewska zaczęła działalność 4.IX .- na jej forum doszło do pierwszego spotkania prezydentów BiH ,Chorwacji i nowej Jugosławii.-ogłoszono że jakiekolwiek zmiany granic wewnątrz byłej Jugosławii będą możliwe tylko za zgodą wszystkich stron.

Tymczasem państwa EWG wysunęły koncepcje utworzenia na BiH strefy zakazanej dla samolotów bojowych , przyjęta następnie w formie rezolucji RB ONZ .

Komisja Praw Człowieka przyjęła następnie w Genewie rezolucję potępiającą Serbów bośniackich za ludobójstwo i opowiadającą się za norymberską zasadą odpowiedzialności.Na tej podstawie konferencja genewska 29 państw zaakcentowała potrzebę ukarania winnych zbrodni wojennych na terenie dawnej Jugosławii.

Mediatorzy Vance i Owen po licznych rozmowach rozmowach przywódcami ex-republik jugosłowiańskich opowiadali za negocjacjami. Przygotowali plan podziału BiH na 7-10 okręgów autonomicznych oraz przedstawili go na genewskiej konferencji pokojowej 27 X 1992.

4.I.1993 Mate Boban (przywódca bośniackich Chorwatów )podpisuje ten plan. Serbowie i Muzułmanie odmawiają.

Po załamaniu się w ten sposób rokowań w Genewie negocjacje zostały podjęte w Nowym Jorku (30 I) gdzie administracja Clintona bardzo się zaangażowała w popieranie planu Vance’a i Owena. W konsekwencji RB ONZ uchwalił rezolucję nr 827 w sprawie utworzenia mnar trybunału do sądzenia zbrodniarzy wojennych wojennych byłej Jugosławii, ukonstytuowanego następnie w Hadze.

25 III 1993 pod silna presją mnar plan Vance’a i Owena podpisują też bośniaccy Muzułmanie.

Serbowie nadal odmawiają przyjęcia go.Pod groźbą zaostrzenia sankcji podpisują 29.IV –ale parlament i referendum go odrzucają.

Wobec braku pokojowych rozwiązań RB ONZ zrealizowała ustanowienie trybunału –ponadto RB ONZ uchwaliła rezolucję zakładająca ochronę sześciu stref bezpieczeństwa w BiH (Sarajewo, Bihać , Srebrenica, Gorażde ,Tuzla, Zepa). Operacja miała się zacząć dopiero po pewnym czasie bo niewiele państw spoza UZE zgłaszało gotowość wysłania żołnierzy.

Kolejne liczne plany oraz zawierane rozejmy nie pozwoliły stronom dojść do porozumienia. Sytuacja stawała się patowa wskutek czego Szczyt brukselski NATO 11.I.1994 – wyraził gotowość przeprowadzenia uderzeń powietrza ,aby chronić Sarajewo ,strefy bezpieczeństwa i inne zagrożone obszary w BiH .

To zwiększa aktywność Rosji ,która nie chce dopuścić do dalszej eskalacji konfliktu.

Dzięki jej pośrednictwu udało się zawrzeć porozumienie o rozejmie , w którym obie strony (Chorwacja i Serbia)

zobowiązały się wycofać swoje oddziały i ciężką broń z linni frontu –pod kontrolę ONZ

Najbardziej prawdopodobnym rozwiązaniem konfliktu stał się podział BiH na trzy etniczne organizmy państwowe ,powiązane luźnymi więziami współpracy-konfederacja..W tym kierunku zmierzały kolejne propozycje pokojowe.

Gdy Serbowie odrzucili w 1994 propozycje przyłączenia się do federacji BiH –kolejne propozycje wysuwane przez tzw Grupę kontaktową (Francja, Niemcy,WB,USA i Rosja) szły w kierunku podziału BiH na dwa państwa

Serbowie mieliby otrzymać 49% terytorium kraju , federacja chorwacko-muzułmańska 51% . Porozumienie nie zostało osiągnięte , głównie ze względu na żądania Serbów , którzy chcieli większych ustępstw.

Od 30.V.1995 zgodnie z decyzja RB ONZ ,miały miejsce naloty wojskowe NATO przeciw celom strategicznym w kontroli bośniackich Serbów.

W wyniku nalotów jak także szeregu innych przyczyn wymienionych przy etapie bośniackim dochodzi jednak do definitywnego pokoju.

Wspolnota Niepodleglych Panstw

WSPÓLNOTA NIEPODLEGŁYCH PAŃSTW

PRZESŁANKI ROZPADU ZSRR:

• Niereformowalność ukształtowanego totalitarnego systemu politycznego oraz nieefektywna gospodarka planowa, która nie była w stanie zaspokoić podstawowych potrzeb społecznych
• Lata 70 i 80 to całkowity „okres zastoju” : brak reform, nadmierna centralizacja władzy w rękach Biura Politycznego, narastające represje, stagnacja społeczno-gospodarcza, nieobliczalność władzy
• Podjęte w 1985 reformy Gorbaczova były niespójne i spóźnione ,nie były w stanie doprowadzić do gruntownej przebudowy i demokratyzacji instytucji państwowych ani tez poprawić warunków życia społeczeństwa.
• Ujawniające się coraz szerzej konflikty na tle etnicznym i narodowościowym
• Pojawiają się silne tendencje odśrodkowe w państwach pragnących suwerenności –zwłaszcza republiki nadbałtyckie.

POLITYKA GORBACZOVA

Kryzys wewnętrzny spowodowany także ogromnymi wydatkami na zbrojenia zamiast na społeczeństwo- Gorbaczov ogranicza zbrojenia a 1987 podpisuje układ o likwidacji eurostrategicznych rakiet średniego zasięgu&wycofanie wojsk z Afganistanu-dzięki tym decyzjom powstała możliwość rozbudowy współpracy dwu i wielostronnej z czołowymi krajami zachodnimi ,łącznie z uzyskiwaniem kredytów dla niewydolnej gospodarki radzieckiej.

Pragnął tez odciąć się od Doktryny Breżniewa i sprawić by odtąd w miejsce hegemonii ZSRR obowiązywała zasada „swobody wyboru”, która została podporządkowana przyszłościowej wizji „wspólnego domu europejskiego” z udziałem wszystkich państw europejskich.

Polityka zagraniczna ZSRR oddalała się coraz bardziej od ideologii komunistycznej i przybierała pragmatyczny i realistyczny charakter.

ZSRR zaakceptowała więc przejęcie władzy przez opozycję w krajach satelickich satelickich czasie Jesieni Ludów a także Zjednoczenie Niemiec.

Pomimo tego obserwowano z niepokojem proces stopniowego odrywania się od imperium republik bałtyckich gdzie już w latach 1988-1989 ogłaszano deklaracje suwerenności. Gorbaczov i jego współpracownikom nie udało się bowiem w porę wynegocjować nowego układu związkowego ,który zapobiegłby secesji ,przekształcając zarazem ZSRR w konfederację wolnych państw bądź też formę pośrednią między federacją a konfederacją .Miało to duży wpływ na usamodzielnienie się poszczególnych republik związkowych.

Przełomowym momentem pucz Janajewa19-21 sierpnia 1991 (szybko zdławiony, bo bez akceptacji społecznej)

Ważną rolę odegrał prezydent RFSSR Borys Jelcyn-wykorzystał on wówczas okazje by odsunąć na dalszy plan Gorbaczova –doprowadził do rozwiązania KZPR na terenie Rosji jako części składowej.

Po nieudanym puczu Moskwa uznała formalnie niepodległość Litwy ,Łotwy i Estonii -17.09.1991 zostały formalnie przyjęte do ONZ.

DEKLARACJE NIEPODLEGŁOŚCI :

Armenia 28 sierpnia 1990

Gruzja 9 kwietnia 1991

Ukraina 24 sierpnia 1991

Białoruś 26 sierpnia 1991

Żołdowa 27 sierpnia 1991

Kirgizja 31 sierpnia 1991

Uzbekistan 31 sierpnia 1991

Azerbejdżan 9 września 1991

Kazachstan 16 grudnia 1991

Nie uczyniła tego Rosja która uchodziła za faktycznego sukcesora ZSRR .Na gruzach ZSRR powstało więc 15 państw z których 12 należy do WNP

POWSTANIE I EWOLUCJA WNP:

1. 8 grudnia 1991 przywódcy Białorusi ,Ukrainy i Rosji zawarli w Wiskuli pod Brześciem porozumienie w sprawie utworzenia WNP (tzw. porozumienie białowieskie) –otwarte dla wszystkich republik b.ZSRR,a także innych państw ,które uznają jego cele i zasady. Stwierdzono w preambule dokumentu iż „ ZSRR PRZESTAŁO ISTNIEĆ JAKO PODMIOT PRAWA MNAR ORAZ JAKO BYT GEOPOLITYCZNY”

2. 13 grudnia 1991 w Aszchabadzie: Kazachstan , Kirgistan, Tadżykistan, Turkmenia i Uzbekistan przystępują do WNP

3. 21 grudnia 1991 w Ałma Acie spotkało się 11 państw: sygnatariusze porozumienia białowieskiego+ uczestnicy spotkania w Aszchabadzie+ Azerbejdżan + Armenia + Mołdowa

–podpisali protokół do porozumienia o utworzeniu WNP :

• stwierdzono m.in. iż porozumienie zacznie obowiązywać każdego sygnatariusza z chwilą jego ratyfikacji ( GRUZJA podpisała ten protokół 9 grudnia 1993)

Formalny proces wstępowania do WNP trwał ponad dwa lata-ostatnim państwem, które ratyfikowało protokół z Ałma Aty była Mołdowa ( 8 kwietnia 1994)

-„Deklaracja ałmaacka” podpisana wraz z powyższym protokołem:

• zaznaczono ,iż WNP nie jest państwem ani strukturą ponadnarodową
• państwa członkowskie zobowiązywały się do koordynacji swych działań oraz do wypracowywania wspólnego stanowiska w sprawach stanowiących przedmiot zainteresowania.
• Państwa zgodziły się na likwidację wszystkich struktur b.ZSRR na terenie WNP

-w Ałma Acie zdecydowano także ,że miejsce ZSRR w ONZ zajmie Rosja , która w świetle prawa mnar stała się kontynuatorem ZSRR. Zajmuje także miejsce w Radzie Bezpieczeństwa.

4. 15 kwietnia 1992 w Taszkiencie :Armenia ,Kazachstan ,Kirgizja, Rosja ,Tadżykistan i Uzbekistan podpisują układ o bezpieczeństwie zbiorowym (tzw. Traktat Taszkiencki)

24.12.1993 do układu przystąpiły Azerbejdżan , Białoruś i Gruzja .

Układ zawarty na 5 lat, przewiduje że napaść zbrojna na jednego z sygnatariuszy dokonana przez jakiekolwiek państwo będzie traktowana jako napaść przeciwko wszystkim sygnatariuszom i spotka się z odparciem przy zastosowaniu koniecznych środków włączając w to pomoc wojskową i użycie sił zbrojnych .

Organem koordynującym działalność Rada ds.Bezpieczeństwa Zbiorowego.

W praktyce jednak decydujące znaczenie posiadają gwarancje bezpieczeństwa udzielane przez Rosje oraz stacjonowanie jej wojsk na obszarze poszczególnych państw WNP .

5. 22 stycznia 1993 w Mińsku podpisany STATUT WNP

-precyzuje funkcje poszczególnych organów poszczególnych WNP

-utrwala prawny podział Wspólnoty na państwa zacieśniające współpracę i państwa tylko częściowo

w niej uczestniczące

- wyróżnia państwa założycielskie WNP i państwa członkowskie

- wprowadza kategorię państwa stowarzyszonego

6. 7 września 1993 porozumienie o odtworzeniu strefy rublowej

7. 24 września 1993 w Moskwie porozumienie o utworzeniu Unii Gospodarczej (podpisane przez 9 państw WNP)

Porozumienie nie podpisała początkowo Turkmenia (uczyniła to w grudniu 1993) ,a Ukraina wyraziła chęć wstąpienia do Unii w charakterze członka stowarzyszonego. Przewiduje ono stopniowy rozwój procesów integracji gospodarczej od strefy wolnego handlu poprzez unię celną do unii gospodarczej.

Współpraca w ramach WNP uzupełnia współpracę bilateralną ,oddziałują na nią negatywnie jednak konflikty wewnętrzne pomiędzy poszczególnymi państwami WNP .

WNP coraz bardziej upodabnia się do organizacji mnar.24 .03.1994 uzyskała status obserwatora w ONZ.

ORGANY KIEROWNICZE WNP:

• Rada Szefów Państw jest najwyższym organem WNP. Składa się z prezydentów. Zbiera się co najmniej 2 razy w roku. Decyzje podejmowane na zasadzie consensusu. Państwo nie biorące udziału w głosowaniu nie związane decyzją. Rozpatruje i rozstrzyga najważniejsze kwestie związane z działalnością wspólnoty: czyli m.in. decyzja o użyciu sił zbrojnych WNP w celu odparcia agresji zbrojnej
• Rada Szefów Rządów koordynuje współpracę organów władzy wykonawczej państw członkowskich w dziedzinach będących przedmiotem ich wspólnego zainteresowania, głównie sfery gospodarcze. Zbiera się co najmniej 4 razy w roku. Decyzje na zasadzie consensusu .
• Rada MSZ koordynuje politykę zagraniczną państw członkowskich ,członkowskich tym także ich działalność działalność organizacjach mnar oraz przeprowadza konsultacje na temat tych zagadnień polityki światowej ,które są przedmiotem cih wspólnego zainteresowania.Decyzje na zasadzie consensusu .Przy Radzie działają stałe komisje ds. operacji i do ds. rozbrojenia
• Rada Ministrów Obrony podlega Radzie Szefów Państw w sprawach dot. problematyki wojskowej.Jej organem wykonawczym jest Sztab ds. Koordynacji Współpracy Wojskowo-Technicznej .Integracja sił zbrojnych w ramach WNP nie ma jednak miejsca.
• Komitet Koordynacyjno-Konsultacyjny wraz z Sekretariatem są stałymi organami o charakterze techniczno-organizacyjnym.W skład Komitetu wchodzi po2 przedstawicieli z każdego państwa .Ich siedzibą Minsk.
• Zgromadzenie Międzyparlamentarne koordynuje prace parlamentów p. członkowskich- siedzibą Petersburg.
• Trybunał Gospodarczy Wspólnoty czuwa nad wykonaniem zobowiązań gospodarczych zaciągniętych w ramach wspólnoty.
• Komisja Praw Człowieka jest organem doradczym wspólnoty .Czuwa nad wypełnianiem zobowiązań w dziedzinie praw człowieka przyjętych przez członków.

Od połowy lat 90 w WNP ujawniły się silne tendencje dezintegracyjne .Przyczyny to m.in.

1. brak wypracowanej oraz wspólnej koncepcji integracyjnej.
2. niepowodzenie transformacji gospodarczo-społecznej w Rosji i innych państwach WNP
3. brak zarówno wspólnych idei i wartości ,jak też wspólnych interesów p. członkowskich.

Rosja nie miała ani wypracowanej koncepcji ani też długofalowej strategii w odniesieniu do WNP .

Generalnie działania integracyjne o charakterze gospodarczo-politycznym można podzielić na 2 zasadnicze grupy państw :

-pierwsza zorientowana na współpracę i integrację z Rosją .W ramach tej grupy działa m.in.

WSPÓLNOTA ZINTEGROWANYCH PAŃSTW(Rosja ,Białoruś ,Kazachstan, Kirgistan- powstała 29 marca 1996 –zakłada docelowo utworzenie wyższego stopnia integracji ze wspólnym rynkiem gospodarczym oraz unią płatniczą)

ZWIĄZEK ROSJI I BIAŁORUSI (utworzony na mocy traktatu podp. 2 kwietnia 1996 ,przewidującego wspólny rynek , unię płatniczą na bazie rubla oraz konfederację obu państw.)

-druga inicjująca współpracę bez udziału Rosji

ŚRODKOWOAZJATYCKI OBSZAR GOSPODARCZY (nieoficjalnie „unia trzech” czyli Kazachstan , Uzbekistan, Kirgistan –Rosja&Tadżykistan obserwatorami.-powstał w styczniu 1994 przewiduje wspólny rynek a potem unię płatniczą)

WSCHODNIOEUROPEJSKA UNIA CELNA (Ukraina ,Mołdowa ,wstępny układ podp.11 marca 1997 ,zakłada początkowo stworzenie unii celnej, a w dalszej perspektywie przystąpienie do CEFTA)

WSPÓLNY OBSZAR GRANICZNY I OBRONY (Kazachstan+Kirgistan kwiecień 1997 –zakłada wzajemną pomoc w kwestii bezpieczeństwa zewnętrznego ,w 1998 chęć przystąpienia zgłaszają Turkmenistan i Tadżykistan)

WSPÓŁDZIAŁANIE INFORMACYJNE OSI GUAM(Gruzja, Ukraina, Azerbejdżan,Mołdowa „partnerstwo strategiczne” –zmierza od 1998 do wypracowania sprawnych oraz bezpiecznych dróg tranzytowych dla ropy naftowej i gazu ziemnego z rejonu M.Kaspijskiego przy ominięciu terytorium Rosji. Ropo- i gazociągi miałyby tranzytem prze Turcję oraz Ukrainę dostarczać surowce energetyczne do Europy Środkowo-Wschodniej oraz Zachodniej)

STOSUNKI ROSJA-WNP

WNP zajmowała od samego początku jako „bliska zagranica” priorytetowe miejsce w polityce zagranicznej i bezpieczeństwa Rosji.Poprzez stacjonowanie swych wojsk ,zachowanie baz oraz szereg innych powiązań gospodarczo-politycznych Rosja zachowała funkcję zasadniczego czynnika bezpieczeństwa w regionie mimo iż sam mechanizm współpracy wojskowej nie był zadawalający .

Ważne znaczenie napięcia i kontrowersje ukraińsko-rosyjskie wokół podziału Floty Czarnomorskiej, statusu Sewastopola i Krymu, które uniemożliwiały przez szereg lat ratyfikację podpisanego wiosną 1994 układu o dobrym sąsiedztwie i współpracy, co nastąpiło dopiero pod koniec 1998.

Nie powiodły się także naciski rosyjskie na Ukrainę oraz inne kraje WNP w sferze gospodarczej ,a zwłaszcza w wykorzystaniu dostaw gazu ziemnego i ropy naftowej do uzyskania określonych koncesji polityczno-strategicznych ze strony poszczególnych państw.

Tworzenie GUAM na tle eksploatacji i tranzytu gazu ziemnego i ropy naftowej z pominięciem Rosji świadczy dobitnie o tym iż pod koniec lat 90 niektóre państwa usilnie zabiegają o zachowanie niezależności gospodarczej i politycznej od Rosji.W tej sytuacji również w łonie elit politycznych i kół rządzących Rosji ujawnia się coraz bardziej tendencja traktowania stosunków z krajami WNP jako całkowicie normalnych ,bez udzielania im konkretnych preferencji gospodarczych.

Organizacje gospodarcze Azja

ORGANIZACJE GOSPODARCZE AZJI POŁUDNIOWO-WSCHODNIEJ

1. Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej – ASEAN

• Singapur, Malezja, Indonezja, Filipiny, Tajlandia, Brunei; 1967r.
• 1992r. – plan wprowadzenia wolnego handlu do 2005r.
• aktywna polityka regionalna, mająca na celu zdynamizowanie rozwoju słabszych gospodarczo regionów

2. Współpraca gospodarcza Azji i Pacyfiku – APEC

• powstała z inicjatywy Australii i Nowej Zelandii w 1989r.
• początkowo liczyła 15 państw: grupa ASEAN, Japonia, Tajwan, Korea Południowa, Hongkong, Chiny, Australia, Nowa Zelandia, Kanada, USA i funkcjonowała jako forum dla wymiany informacji o sytuacji gospodarczej poszczególnych krajów i dyskusji nad przyszłością gospodarczą regionu

szczyt w Seattle (listopad 1994r.)

• plan utworzenia Wspólnoty Ekonomicznej Azji-Pacyfiku i przyjęcia zasad wolnego handlu
• Meksyk, Papua-Nowa Gwinea, Chile

Kraje azjatyckie rozważały słuszność trwałego wiązania się z pozostałymi państwamiz inspiracji Malezji, kraje ASEAN utworzyły konsultacyjne forum, obejmujące tylko kraje Azji (1994r.):

tzw. Azjatyckie Porozumienie o Wolnym Handlu (AFTA)

Cel: zwiększenie konkurencyjności wobec USA i krajów europejskich

Szczyt w Bogor (1995r.)

• Pacyfik stanie się obszarem wolnego handlu do 2020r.

ORGANIZACJE GOSPODARCZE KRAJÓW CZARNEJ AFRYKI

1. Wspólnota Ekonomiczna Państw Afryki Zachodniej – ECOWAS

Została utworzona w 1975r.. Należy do niej 16 państw Afryki Zachodniej. ECOWAS miała do1990r. przekształcić się w unię celną z jednolitą stawką celną w obrotach zewnętrznych i strefą wolnego handlu wewnątrz ugrupowaniakonflikty uniemożliwiają pełną integrację i współpracę.

Dominującą rolę odgrywa Nigeria, znacznie przewyższająca pozostałe kraje pod względem potencjału gospodarczego i znaczenia politycznego.

2. Wspólnota Ekonomiczna Państw Afryki Centralnej – CEEAC

• powstała z inicjatywy Gabonu w 1983r.
• rezultat połączenia:

• Wspólnota Ekonomiczna Krajów Wielkich Jezior (CEPGL), utworzona w 1976r. przez Zair, Rwandę i Burundi w celu poprawy sytuacji uchodźców w regionach przygranicznych i współpracy gospodarczej
• Unia Celna i Ekonomiczna Afryki Centralnej (UDEAC), utworzona w 1964r. przez Gabon, Kongo, Czad i Republikę Środkowoafrykańską. Do UDEAC przystąpiły także Kamerun i Gwinea Równikowa.

Osiągnięcia: jednolita zewnętrzna i wewnętrzna taryfa celna, wspólne ustawodawstwo w zakresie inwestycji zagranicznych

3. Wspólnota Rozwoju Afryki Południowej – SADC

• utworzona w 1984r. przez tzw. kraje frontowe graniczące z RPA i kontrolowaną przez nią Namibią (uzyskała niepodległość dopiero w 1990r.)
• początkowo nazywała się Południowoafrykańska Konferencja Koordynacji Rozwoju (SADCC) i jej podstawowym celem była organizacja szerokiej współpracy ekonomicznej, która pozwoliłaby na zmniejszenie zależności gospodarczej od RPA
• zmiany polityczne w RPAprzyjęcie RPA do struktury i zmiana nazwy (1995r.); obecnie SADC działa korzystając ze środków finansowych pochodzących z RPA

ORGANIZACJE GOSPODARCZE AFRYKI PÓŁNOCNEJ I BLISKIEGO WSCHODU

1. Rada Arabskiej Współpracy Gospodarczej – CAEU

• powstała w 1964r.
• głównym celem było doprowadzenie do utworzenia arabskiego wspólnego rynku (niezrealizowany)
• 1977r. utworzenie Arabskiego Funduszu Walutowego, który świadczy pomoc finansową tzw. nienaftowym krajom arabskim

2. Organizacja Państw Arabskich Eksporterów Ropy Naftowej – OAPEC

• powstała jako suborganizacja OPEC w 1968r.;
• państwa założycielskie: Arabia Saudyjska, Kuwejt, Libia (obecnie –10 krajów)
• koordynacja polityki krajów członkowskich w zakresie wydobycia i sprzedaży ropy naftowej

Decyzja OAPEC o wysokich podwyżkach cen ropy naftowej doprowadziła w drugiej połowie lat 70tych do poważnego kryzysu w gospodarce światowej.

Wielkie mocarstwa

Wielkie mocarstwa:

1. USA- na jego mocarstwowość składa się powierzchnia, ludność, gospodarka, wojsko. 81,4 mln mieszkańców, ogromny teren, wszelkie zasoby. Pięcioprocentowy wzrost gospodarczy. Finansują większość organizacji międzynarodowych. Na terenie USA tylko jedna wojna, w dodatku domowa i to dawno. 1,3 mln żołnierzy w służbie cywilnej, 2 mln w rezerwie – najnowocześniejsze wojsko na świecie. Największe mocarstwo nuklearne. Wall Street ma wpływ na wszystkie giełdy na świecie. Zabiegają o to by kultura amerykańska dominowała na świecie. Prowadzą politykę globalną- strzegą swoich interesów na całym świecie. Mają największy udział w MFW i Banku Światowym – czyli decydują o większości udzielanych kredytów czy pożyczek. Wytwarzają 27% produktu globalnego.
2. JAPONIA – 9% produktu globalnego, pierwszy kraj w Azji, który kopiował osiągnięcia USA. Klęski wojenne (np. konflikt w Korei) stanowiły jednocześnie zastrzyk dla gospodarki. Wysoka wewnętrzna konkurencyjność, duże inwestycje. Niskie wydatki na obronę (1% PKB, – bo konstytucja z 1946r zabrania im rozwiązywania konfliktów międzynarodowych na drodze wojny). Gospodarka sprzyja równomiernemu rozwojowi całego społeczeństwa. W Japonii jest 7 z 10 największych banków. Ale w 1997 roku kryzys deflacyjny – za dużo oszczędności, za mało wydawania. Zabiegają o wejście do RB ONZ. Wysłali 1000 żołnierzy do Iraku. Transferują przemysł za granicę, np. do Korei. Stosunkowo zamknięci kulturowo.
3. NIEMCY – Lata 70. to cud gospodarczy Niemiec. Mają największe po Japonii rezerwy dewizowe. Ale teraz kuleją, bo gospodarka nie wytrzymała socjalnych obciążeń.
4. UK – ludność ponad 60 mln, PKB 22 tys. USD/osoba. Pod koniec XIX w. byli prawdziwym mocarstwem – ich kolonie zajmowały ¼ populacji globu. Potem byli w Chwalebnej Izolacji, ale wreszcie im się znudziło, przystąpili do NATO, potem do EWG (dziś UE), w latach 50. odkryli złoża ropy naftowej na Morzu Północnym. Mają fajne wojsko i broń jądrową, ekonomicznie stoją ekstra ekstra wszędzie mają przelicznik (funt najdroższą walutą na świecie). Należą do ONZ, NATO, UE, OBWE, realizują politykę Churchilla.
5. FRANCJA – ma ogromny eksport, kraj bardzo zurbanizowany, tylko 2,4 % ludzi pracuje w rolnictwie, 80% wartości eksportu dostarcza przemysł. Mimo, ze rozstawała się ze swoimi koloniami w konflikcie ( Algieria, Czad, Indochiny), to jednak zawarła z nimi korzystne umowy handlowe. Zostawiła sobie tylko Gujanę i Polinezję. 2,7 % kasy wydaje na wojsko, mocarstwo jądrowe. W 1966 wycofała się ze struktur NATO, ale wróciła. Po II wojnie światowej włączono ją w krąg aliantów ( była to zagrywka polityczna), co procentuje Francji do dziś. Ma desperackie dążenia do hegemonii w Europie i UE. Koniecznie chce współpracować z Niemcami ( w 1963 roku podpisali układ elizejski, który dawał obu państwom wytyczne co do współpracy gospodarczej, politycznej i wojskowej. W kulturze – antyamerykańskość. W 1958 powstaje Francuska Wspólnota narodów na wzór brytyjskiego Commonwealthu. Jest to ok. 50 państw, spotkania głów państw co 4 lata. W FWN nadal obowiązuje frank francuski.
6. Rosja – 17,1 mln km kwadratowych, mocarstwowość związana z silną władzą wewnętrzną. Kryzys gospodarczy w 1999 r związany z hiperinflacją. 9,5 tys USD /na osobę, ale 7,7 % wzrostu gospodarczego. PKB mają duży ze względu na wydobycie surowców (mają ich najwięcej na świecie). Podstawą gospodarki jest przemysł ciężki. Nurty polityki po rozpadzie ZSRR – proeuropejski, izolacjonistyczny, proazjatycki.
7. Chiny – nie mieści się w ich świadomości równość między państwami, najludniejsze państwo świata, rewolucja Deng Xiao Pinga w gospodarce – miała to być socjalistyczna gospodarka rynkowa. W 2002 roku najwięcej inwestycji na świecie właśnie w Chinach, wzrost gospodarczy to 9%, należą do WTO, APEC, ASEAN, największa armia świata, ponad 2 mln żołnierzy, broń atomowa i ogromne nakłady na armię.   

Misje pokojowe / PEACE

Utrzymywanie pokoju (peacekeeping)

Utrzymywanie pokoju (peacekeeping) - instrument Organizacji Narodów Zjednoczonych pozostającym do dyspozycji społeczności międzynarodowej. Jednym z celów ONZ jest zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa (Karta Narodów Zjednoczonych rozdział 1, art. 1). Dlatego też organizacja ta została upoważniona do stosowania zbiorowych środków dla zapobiegania oraz usuwania zagrożeń i naruszeń pokoju, a także tłumienia wszelkich aktów agresji. W razie zaistnienia takiej sytuacji organem posiadającym kompetencje do podejmowania akcji jest Rada Bezpieczeństwa. Zgodnie z Kartą NZ jej obowiązkiem jest zapobieganie naruszeniom pokoju oraz zastosowanie środków przymusu w razie dopuszczenia się przez państwo aktu agresji. Kraje zasiadające w Radzie decydują o zasadniczych celach misji, określają liczbę jej uczestników i czas trwania.

Tworzenie pokoju (peacemaking)

Tworzenie pokoju (peacemaking) polega na skłonieniu dyplomatycznymi metodami stron konfliktu do zaprzestania działań wojennych oraz wynegocjowaniu pokojowego rozstrzygnięcia sporu. ONZ może zareagować tylko i wyłącznie za zgodą stron konfliktu. Operacja pokojowa rozpoczyna się w chwili powstania sytuacji kryzysowej, natomiast arbitraż może się zacząć na długo przed nią.

Rada Bezpieczeństwa ONZ może zaproponować drogę rozwiązania konfliktu lub może zwrócić się do Sekretarza Generalnego ONZ o podjęcie mediacji ze stronami. Sekretarz Generalny odgrywa kluczową rolę w arbitrażu. Na mocy Karty ONZ może on zwrócić uwagę Rady Bezpieczeństwa na każdą sytuację zagrażającą światowemu pokojowi oraz bezpieczeństwu.

Budowanie pokoju (peacebuilding)

Budowanie pokoju (peacebuilding) polega na podejmowaniu akcji mających na celu uniemożliwienie ponownego powstania sytuacji konfliktowej oraz dążeniu do umocnienia pokoju, m. in. poprzez działania na polu militarnym, takie jak rozbrojenie, demobilizacja, niszczenie broni. Budowanie pokoju obejmuje również repatriację uchodźców, opiekę nad dziećmi poszkodowanymi przez konflikt, organizowanie instytucji prawno - rządowych, przeprowadzanie reform oraz wyborów, kontrolę nad przestrzeganiem praw człowieka, usprawnianie aparatu wewnętrznego, sądownictwa i policji, a także odbudowywanie gospodarki kraju uwikłanego w konflikt.

Podział misji pokojowych

Misje pokojowe dzielą się na dwie kategorie:

• wojskowe misje obserwacyjne - w skład których wchodzą nieuzbrojeni oficerowie, których zadaniem jest monitorowanie zawieszenia broni i odwrotu wojsk oraz patrolowanie granic i stref zdemilitaryzowanych
• siły pokojowe - utworzone z narodowych kontyngentów wojskowych zaangażowanych do pełnienia zadań podobnych jak obserwatorzy wojskowi, stanowią często bufor między stronami konfliktu.

Pierwsze misje pokojowe

Pierwszą misją pokojową była UNTSO, która rozpoczęła się w maju 1948 r. Rada Bezpieczeństwa podjęła wówczas decyzję o przeprowadzeniu wojskowej operacji, mającej na celu nadzorowanie rozejmu arabsko - izraelskiego. Pierwsza misja pokojowa ONZ spotkała się z dużą aprobatą ze strony społeczności międzynarodowej. Wyrazem uznania dla kolejnych misji było przyznanie Siłom Pokojowym ONZ w 1988 r. Pokojowej Nagrody Nobla.

Misje pokojowe w liczbach

Od 1948 roku na całym świecie przeprowadzono 56 operacji pokojowych, w których wzięło udział ponad 750 tys. osób personelu wojskowego, policyjnego oraz cywilnego, pochodzących z ponad 110 krajów. Obecnie działa 13 misji, które rozmieszczone są w Afryce, Azji, na Bliskim Wschodzie oraz w Europie. Uczestniczy w nich 42 714 członków personelu wojskowego oraz cywilnej policji z 91 krajów, a także 3 241 osób międzynarodowego personelu cywilnego i ok. 6 500 lokalnego personelu cywilnego. Od 1948 r. do 2003 r. w operacjach pokojowych śmierć poniosło 1 810 osób.

Łączny koszt wszystkich operacji od 1948 r. do czerwca 2003 r. szacuje się na ok. 28,73 mld USD. Budżet na okres od pierwszego lipca 2003 r. do 30 czerwca 2004 r. wyniesie 2,17 mld USD.

Uczestnicy misji pokojowych

ONZ nie posiada własnych oddziałów wojskowych, korzysta ze środków państw członkowskich, które udostępniają ochotnicze oddziały wojskowe, odpowiedni sprzęt oraz całe zaplecze logistyczne. Oddziały uczestniczące w operacjach pokojowych noszą krajowe umundurowanie, a identyfikowane są z ONZ na podstawie niebieskich hełmów lub beretów oraz emblematów.

W ramach operacji pokojowych uczestnicy misji ONZ wykonują takie zadania jak:

• udzielanie pomocy ofiarom konfliktów
• uczestniczenie w procesie budowania porozumienia pomiędzy zwaśnionymi stronami
• rozbrajanie i demobilizacja
• szkolenie i nadzorowanie obywatelskich sił policyjnych
• organizowanie wyborów
• udzielanie pomocy uchodźcom w powrocie do domów
• nadzorowanie przestrzegania praw człowieka
• oczyszczanie pól minowych
• pomoc w odbudowie zniszczonych wojną krajów.

Żołnierze biorący udział w misjach pokojowych ONZ otrzymują wynagrodzenie z rąk własnego rządu, przy uwzględnieniu realiów płacowych obowiązujących w ich kraju. Wolontariusze uczestniczący w operacjach pokojowych otrzymują zwrot kosztów z funduszy ONZ w wysokości ok. 1000 USD miesięcznie. ONZ zwraca także koszty poniesione przez państwa w celu zakupienia niezbędnego wyposażenia.

Misja Tymczasowej Administracji Organizacji Narodów Zjednoczonych w KosowieUnited Nations Interim Administration Mission in Kosovo

W 1999 r. doszło do interwencji NATO mającej na celu przerwanie konfliktu w prowincji Nowej Jugosławii - Kosowie. ONZ postanowiła włączyć się w zadanie odbudowy zniszczonej prowincji i przywrócenie ładu i bezpieczeństwa.
Na podstawie rezolucji 1244 (1999) Rady Bezpieczeństwa ONZ z dnia 10 czerwca 1999 r. utworzono cywilną administrację w Kosowie UNMIK.

Mandat UNMIK obejmuje:

• pełnienie podstawowych funkcji administracyjnych
• dążenie do ustanowienia trwałej autonomii i samorządności w Kosowie
• ułatwianie politycznego procesu określającego przyszły status Kosowa
• koordynację pomocy humanitarnej wszystkich międzynarodowych agencji
• popieranie odbudowy najważniejszej infrastruktury w prowincji
• utrzymanie porządku i bezpieczeństwa
• zapewnienie bezpiecznego i niezagrożonego powrotu wszystkich uchodźców do ich domów w Kosowie

UNMIK na dzień 10 listopada 2003 r.

personel:
38 żołnierzy
4 097 policjantów
1 005 personel cywilny
3 184 personel lokalny

Specjalny Przedstawiciel Sekretarza Generalnego:
Harri Holkeri (Finlandia)

Misje polityczne

Misje polityczne i peace - building są wspierane i nadzorowane przez Departament Spraw Politycznych (Department of Political Affairs - DPA). Departament ten zajmuje się działaniami związanymi m. in. z peace - building (czyli z akcjami dotyczącymi promowania pokoju przed, w trakcie i po konflikcie zbrojnym) oraz z zapobieganiem, kontrolą i rozwiązywaniem konfliktów.

Obecnie działa 12 misji politycznych. Bierze w nich udział 996 członków lokalnego personelu cywilnego oraz 413 osób międzynarodowego personelu cywilnego. Do misji politycznych ONZ należą również: MINUCI oraz UNAMA - wspierane i nadzorowane przez Departament Operacji Pokojowych (Department of Peacekeeping Operations - DPKO).

 

MINUCI
Misja Organizacji Narodów Zjednoczonych na Wybrzeżu Kości SłoniowejUnited Nations Mission in Côte d'Ivore

Misję MINUCI powołano rezolucją Rady Bezpieczeństwa 1479 (2003) z 13 maja 2003 r. Napięta sytuacja na Wybrzeżu Kości Słoniowej zagrażała międzynarodowemu pokojowi i bezpieczeństwu. MINUCI ma dopomóc we wprowadzaniu postanowień porozumienia Linas - Marcoussis oraz uzupełniać działalność sił pokojowych Wspólnoty Gospodarczej Państw Afryki Zachodniej (ECOWAS) i sił francuskich.

Mandat MINUCI obejmuje:

• monitorowanie sytuacji militarnej, włączając w to bezpieczeństwo liberyjskich uchodźców i składanie raportów Specjalnemu Przedstawicielowi Sekretarza Generalnego
• utrzymywanie kontaktu z siłami francuskimi, siłami ECOWAS i miejscowymi grupami zbrojnymi w celu budowy zaufania między nimi
• udział w procesie rozbrojenia, demobilizacji, wspierania sił interwencyjnych
• doradzanie rządowi Wybrzeża Kości Słoniowej.

OJA

A -Afryka

K –konferencja

k -konflikt

O –organizacja

z.w. –zimna wojna

prez. –prezydent

a/ -anty…

kol -kolonializm

K-L/B -Kongo-Leopoldville/Brazzaville

rez –rezolucja

b -bardzo

od PANAFRYKANIZMU do OJA

-Poczatkowo, XIX/XX, charakter afroamerykański

(glównie Karaiby i USA; tu: Williams, Du Bois, Garvey);

-1945 V Konferencji Panafrykańska w Manchesterze

przełomowe znaczenie -zaangażowanie się elit afrykańskich;

tu: Senghor, Kenyatta, Nkrumah

-różnorako zabarwione programy, generalnie oscylujące wokół uzyskania niepodległości drogą pokojową, walki z rasizmem, wspólnego rynku, rozwoju

-od ’45 bardziej „śmiały” charakter, żądania dekolonizacyjne

-1955 Konferencja Państw Azji i Afryki dot.Dekolonizacji i nieangażowania się w z.w.

-Kwame Nkrumah:

-inicjatorem instytucjonalizacji ruchu

-już jako prez. Ghany zwołał w

Akrze w 1958 I Konferencje niepodległych państw afrykańskich

(Ghana,Liberia,Etiopia,Egipt,Tunezja,Maroko; RPA odmówiła) tu: o koncepcji jedności Afryki, utworzeniu stałej organizacji reprezentującej Afryke i dbającej o interesy jej państw, niezaangażowanie w z.w.; impulsem do

-1958 Pozarządowa Konferencja Narodów Afryki / I K. Ludów Afryki w Akrze

1960 II K Ludów A, 1961 III K Ludów A

-kwestie a/kol, a/rasizmu, niezaangażowania, zniesienia granic kolonialnych

-inne inicjatywy:

-1958 panafrykański Ruch Wolności Afryki Wschodniej i Środkowej (Nyerere)

-1959 Unia Ghany i Gwinei +Mali 1960=> Związek Państw Afrykańskich (Nkr.)

- i.in. ale bez większej skuteczności, słabnięcie wiary w zjednoczenie

-1960 przełomowy Rok Afryki => powstawanie nowych państw, *równocześnie rozwój tendencji nacjonalistycznych, różnic państw w kwestii jedności, obawy przed neokol

-atmosfera

od 1954 powstanie a/francuskie w Algierii

1960 uznanie niepodległości Mauretanii

1960 wybuch kryzysu kongijskiego

przewrót wojskowy w Togo

-sprzeczne stanowiska wobec w/w problemów => powst.3 grup transterytorialnych:

1) 1960 „grupa Brazzaville”(konserwatywni przywódcy części frankofońskiej, 12:

Kamerun, RŚA, Czad, Kongo-B, Dahomej, Gabon, WKS, Madagaskar, Mauretania, Niger, Senegal, Górna Wolta), za:

nienaruszalnością istniejących już granic i nieingerencją w sprawy wewn, za zwołaniem okrągłego stołu dla rozwiązania kryzysu Konga-L,

poparcie FR w kwestii Algierii; uznanie niepodległości Mauretanii ALE nie jej przynależności do Maroka

2) 1961 „grupa Casablanki” (liderem Nkrumah, państwa radykalne popierające

USA: Algieria, Egipt,Ghana, Gwinea, Mali, Maroko, Libia);

Poparcie dla Maroka w sporze z Mauretania, poparcie dla Lumumby w K-L (wspieranego przez ZSRR), potępienie działań FR w Algierii

3) 1961 „grupa Monrowii” (państwa z gr. Brazzaville +Libia+

większość krajów z b/kolonii brytyjskich); za nieingerencją w spr. Wew.,

współpracą polit., przyspieszeniem rozwoju; głosy przeciwne Nkrumahow

- ok. 1962 stabilizacja w/w konfliktów w K-L i proklamowanie niepodległości Algierii

15-21 V 1963 Szczyt w Addis Abebie => 25 V POWSTANIE OJA

-inicjatywa Hajle Syllasje I; delegacje 31 państw; cele: podjecie decyzji jak integrowac Afrykę: czy w postaci ponadnarodowej federacji (gr.Cassablanki, tu: K. Nkrumah, M. Obote), czy unii suwerennych państw (gr.Monrowii, tu: L. Senghor, G. Naser, A. ben Bella);

-wiele różnych projektów, etiopski nalegał też na współpracę w zakresie wojskowej i utworzenie Rady Obrony

-szybka akceptacja rezolucji dot.: współpracy z ONZ, utworzenie strefy bezatomowej, zakazu testowania broni jądrowej, likwidacji nieafrykańskich baz wojskowych, wycofania się z umów wojskowych z obcymi mocarstwami a także rezolucje dot. współpracy gospodarczej, edukacji, nauki, kultury, zdrowia itd.

-autorem nazwy OJA Nkrumah

25 V 1963 KARTA OJA (data uznana za Dzień Afrykańskiego Wyzwolenia)

-30 niepodległych państw, potem + Togo i Maroko, RPA odmówiła

-cele i 7 zasad ich realizowania (art. 2 i 3) chlubne jak zawsze + aspekt likwidacji kolonializmu i nieangażowania się w z.w. (s.74); obowiązki nakreślone b ogólnie (art.5 i 6)

STRUKTURA OJA:

-Zgromadzenie Szefów Państw i Rządów (liderzy panstw, po 1 głosie, koordynacja OJA, uprawnienia kontrolne, ustawodawcze, powoływanie ad hoc komitetów, komisji i grup roboczych, decyzje większością 2/3, każdej sesji zwyczajnej przewodniczy przywódca kolejnego kraju lub gospodarz miejsca)

-Biuro Zgromadzenia (powst podczas każdej sesji w/w, tworzy je Przewodniczący + 8 z-ców, funkcje rzecznika i łącznika w ramach OJA)

-Rada Ministrów ( msz itp., wykonywanie poleceń ZSzPiR, łącznikiem w/w z n/w organami, decyduje większością zwykła; b dynamiczna)

-Sekretariat Generalny (siedziba w Addis Abebie; na czele Sekretarz, koordynacja działań innych organów, ich administracyjna i techniczna obsługa, wspierany przez biura regionalne)

-Komisja Mediacji, Koncyliacji i Arbitrażu (funkcjonuje od 1967)

-Komisje wyspecjalizowane : Gospodarczo-Społeczna, Obrony, Prawników, Oświaty i Kultury, Ochrony Zdrowia, Higieny i Wyżywienia, Naukowo-Techniczna, Transportu i Telekomunikacji (*obecnie 5, ds.:

1)ekonomicznych, społecznych, transportu i komunikacji,

2) edukacji, nauki, kultury i zdrowia

3) obrony

4) praw człowieka

5) pracy

-Komitety (powoływane ad hoc do opracowania projektów rezolucji)

+ nieformalny podział na 5 grup regionalnych: północną itd

AKTYWNOŚĆ OJA DO LAT 90.

próby wyzbycia się zależności kolonialnej

-nakładanie sankcji, rezolucje, izolowanie reżimów, wspieranie ruchów wyzwoleńczych przez Komitet Wyzwolenia działający od 1963, który wspierał:

ANC Afrykański Kongres Narodowy w RPA,

SWAPO organizacja Ludu Afryki Płd-Zach w Angoli,

FRELIMO Front Wyzwolenia Mozambiku w Mozambiku

PAIGC afrykańska Partia Niepodległości Gwinei i WZP w Gwinei Bissau

POLISARIO Narodowy Front Wyzwolenia Sakijat al.-Hamra i Rio de Oro z Sahary Zahodniej)

-rez z 1965 o zerwaniu stosunków dyplomat z GB i Rodezja,

-rez z 1968 o sankcjach na RPA

-rez z 1977 potępiająca udział najemników w walkach w Zairze

 nieskuteczne ponieważ powszechnie łamane i uleganie wpływom

przełom dekolonizacji 1975/80 :

1974 Gwinea Bissau, 1975 Mozambik, Angola, WZP, Wśw.Tomasza i Książęca,

1980 rząd czarnej większości w Zimbabwe

problem Sahary Zachodniej i Maroka

1976 proklamowała niepodległość i utw demok republ (SADR), ale

Maroko i Mauretania nie uznały jej, dążąc do aneksji i okupując terytorium

1978 Mauretania zaprzestaje walk, Maroko kontynuuje

1982 spór o SADR na forum OJA i ostateczne przyjęcie jej

większość państw z sekretarzem generalnym na czele za przyjęciem jej do org, natomiast ZSzPiRz za referendum (spór o ważność organów OJA)

1984 Maroko zawiesza swoje członkostwo (pozostaje obserwatorem)

1998 Maroko uzależnia swoje ponowne członkostwo od powrócenia do kwestii

kwestia konfliktu Egipt – Izrael

1967 OJA solidaryzuje się z E i krytykuje I

1974 OJA zrywa kontakty I (na ok. 15 lat)

problem z przestrzeganiem zasady Karty OJA o nieingerencji

czynne interwencje:

1964 podczas konfliktu kongijskiego

prowadzenie mediacji w Nigerii po secesji Biafry

1979-82 i 1986 wysłanie Inter-African Forces do Czadu w

celach pokojowych

 nieskuteczność tych akcji

1989 wysłanie wojsk do Etiopii w celu zakończenia konfliktu z Erytreą

kontrowersje związane ze stosowaniem zasady o nieingerencji => reżimów itp

wobec konfliktu etiopsko-erytrejskiego

wobec Ghany po zamachu na Nkrumaha w 1966

wobec Idi Amina w Ugandzie (1971-79)

• formalne zezwolenie na ingerencje w politykę wewnętrzną w

1981 Karcie Praw Człowieka i Ludów

-powołanie Komisji PCzL kontrolującej implementacje postanowień Karty,

-podstawą prawną zapis z konwencji 1969 OJA sprawuje ponadpaństwową opieką nad Afrykańczykami, którzy przestali być chronieni przez swoje państwo;

-szeroko rozbudowana kwestia uchodźców, współpraca z UNHCR i ngo’s

relacje na lini sur- i subsaharyjskiej

kraje A Płn zgrupowane równocześnie w LPA

rozbieżna polityka zagraniczna; Algieria pro panafrykańska

lata 70. współpraca, pomoc (jak widać jednocząca moc krytyki Izraela)

lata 80. spory na tle religijnym (Mauretania, Sudan)

PROBLEMY OGÓLNE

brak wyraźnego państwa-przywódcy

brak finansów, spory związane z rozdysponowaniem ich

ciągła zależność od Zachodu

podziały wewnętrzne, np. 5 w/w grup regionalnych vide interesów,

 podziały na tle ideologicznym

-1965 Wspólna Unia Afrykańsko-Malgaska

na bazie gr. Brazzaville; konserwatywne państwa frankofońskie popierane przez Zachód, zwłaszcza finansowo przez FR; postrzegana jako zagrożenie dla OJA

paraliż związany z rywalizacją bloków zimnej wojny

-lata 60. w K-L, 70. w Angoli, SAWO, Etiopia, Mozambik

silne uzależnienie realizacji celów gospodarczych od organizacji subregionalnych (SADAC i in)

brak możliwości nakładania kar i sankcji na państwa, jedynie zalecenia

trudności w sferze ustawodawstwa wewn i wprowadzania poprawek do KOJA

EWOLUCJA OJA PO ZIMNEJ WOJNIE

Atmosfera

Wygaśnięcie starych podziałów, upadek apartheidu, brak skuteczności OJA, zapaść ekonomiczna A, dezaktualizacja idei walki z kolonializmem, zmiana priorytetów (demokr, Pr czł)

=> potrzeba reformy OJA

1990 Szczyt w Addis Abebie, dot. w/w zagadnień,

1991 spotkanie w Kampali dot. rozważań nad utworzeniem KBWA

1992 spotkanie w Dakarze dot. nad sposobami zapobiegania, opanowywania i rozwiązywania konfliktów

28-30 VI 1993 SZCZYT KAIRSKI -ustanow Mechanizmu Prewencji, Opanowywania i Rozwiązywania Konfliktów

-podkreśla nadrzędność przewidywania i prewencji

-uruchamiany inicjatywą Sekretarza Generalnego (kompetencje monitorowania, wysyłania mediatorow i misji factfinding)

-tu: Organ Centralny (decyzyjny)

-ustalenie specjalnego funduszu na w/w cele (5% budżetu OJA+ co łaska)

-misje obserwacyjne:

1993 do Burundi (nadzór procesu pokojowego i wyborów)

1991-3 Rwanda (wspierana przez ONZ)

1993 w Liberii

1994 w Sierpa Leone (wspierana przez ONZ i Commomwealth)

1997-9 na Komorach

1993 apel o zadośćuczynienie w postaci transferu kapitału lub umorzenia długów ze strony państw czerpiących korzyści z kolonializmu

1994 przyjęcie RPA (sukces panafrykanizmu i rozwinięcie Komitetu Wyzwolenia)

1995 szczyt w Addis Abebie dot. ustanowienia panafrykańskich sił szybkiego reagowania oraz integracji ze światowym systemem wczesnego ostrzegania

1997 spotkanie w Harare potępiające przywódców, którzy doszli do władzy w sposób nielegalny. Deklaracja o popieraniu demokracji. (*hipokryzja OJA i podwójne standardy, bo akceptacja przywódców DRK, Maur, Czadu, BFaso, Libii, Togo)

1997 umowa obronna państw A Zachodniej (Benin, BurkinaF, WKS, Mali, Maur, Niger, Senegal, Togo) o wzajemnym udzieleniu sobie pomocy (reaktywacja porozumie z 1977) a w 1999 projekt powołania mdznrd sił pokojowych peacekeeping i funduszu dla promocji pokoju i bezpieczeństwa

1998 Specjalne Spotkanie ZSzPiRz dot. mechanizmu rozwiązywania konfliktów

8-10 VI 1998 SZCZYT OJA w Wagadugu (30 krajów)

-tuż po w wybuchu wojny Erytrei z Etiopią, kryzysem w DRK, syt w Angoli i GB

-deklaracja o ustanowieniu w każdym państwie instytucji nadzorujących obronę

-protokół o utworzeniu Afrykańskiego Trybunału Praw Czł i Ludów

przykłady działań mechanizmu

kwestia etiopsko erytrejska

98 wojna; plan pokojowy opracowany przez USA i Rwandę

negocjacje komitetu ministrów s z z BFaso, Dżibuti i Zimbabwe=>

umowa pokojowa (12 XII 2000 w Algierze w obecności ONZ)

kwestia kongijska

98 misja OJA; rozmowy pokojowe z prez L.-D. Kabilą i rebeliantami

ze wschodu koordynowane przez RM za pośrednictwem prez Zambii (F. Chiluba)

99 zawarcie pokojowego porozumienia i utworzenie Wspólnej Komisji Wojskowej

tymczasem

przewrót w Nigrze i na Komorach, próba zamachu w GBissau

1999 szczyt w Algierze o skutkach decyzji z 1997, potwierdzenie poszanowania istniejących granic, itp.

1999 nadzwyczajny szczyt w Syrcie, tu al-Kaddafi z inicjatywą utworzenia Stanów Zjednoczonych Afryki z nim samym na czele; sprzeciw RPA, Egiptu, Kenii, Nigerii, Algierii; zgoda w kwestii konieczności zmian => deklaracja o utworzeniu UA która zastąpiłaby OJA i Afrykańską Wspólnotę Ekonomiczną

2000 sesja RM w Trypolisie przyjęła projekt Aktu Ustanawiającego UA

2000 szczyt w Lome => podpisanie Aktu Ustanawiającego UA

-27 państw

-główne cele i zasady: obrona kontynentu, zakaz groźby i użycia siły, nieingerencja w spr wew, prawo do poproszenia Unii o interwencje pokojową, eliminacja barier gospod, potepienie zabójstw polit (art. 33 o zawieszeniu w członkostwie)

-struktura:

Konferencja, Rada Wykonawcza, komitety wyspecjalizowane, Parlament Panafrykański (harmonizacja systemów prawych, funk ustawodawcze, 400 parlamentarzystów z czego 35% to kobiety), Trybunał Sprawiedliwości, Komisja Wykonawcza, Komisje –Ekonomiczna, Społeczna i Kulturalna; Instytucje finansowe- ABank Centralny, AFundusz Monetarny, A Bank Inwestycyjny

-w życie po ratyfikacji przez 2/3 (36 spośród 53), po 30 dniach (26 V 2001); przez rok okres przejściowy

-porażką, bo zbojkotowany przez DRK i Angole urażeni ingerencją T w kongijsko-angolski handel bronią i diamentami

2001 sesja nadzwyczajna w Syrcie, dyskusje nt w/w Aktu, Parlamentu i Konferencji Bezpieczeństwa, Stabilizacji, Rozwoju i Współpracy w ramach regionalnych wspólnot gospodarczych (=narodziny idei RECs –Regional Economic Communities) oraz wypracowano consensus w sprawie natychmiastowego proklamowania UA

GOSPODARCZE UGRUPOWANIA SUBREGIONALNE

Wzrost ich roli od pocz 90., wobec nieudolności OJA zaproponowano by poszerzyły one swe kompetencje o kontrolowanie bezpieczeństwa, akceptacja OJA, a od 2001 propagowanie idei RECs; najważniejsze:

ECOWAS Wspólnota Gospodarcza Państw A Zach

-1975 na mocy traktatu z Lagos; 15 krajów; dominacja Nigerii; +Benin/Dahomej+Gambia+Ghana+Gwinea+GB+Liberia+Mali+Mauret+Niger+Senegal+SLeone+Togo+BFaso/GWolta+WKS

-cele: liberalizacja handlu, unia celna, niezależność ekonomiczna, swobodny przepływ towarów i usług

-silnie zinstytucjonalizowana (organy główne por. s. 89,90)

-lata 80. słaba; przyczyny: dublowanie kompetencji ECOWAS przez inne organizacje międzyrządowe, opóźnianie implementacji postanowień, niesprawna działalność Sekretariatu

-lata 90. dynamiczna: 1990 utw Stałego Komitetu Mediacji dla rozstrzygania sporów między zwaśnionymi członkami, 1991 nacisk na zakaz stosowania siły; rozwój sieci połączeń komunikacyjnych, autostrad (przybrzeżna Lagos-Nawakuszt, transsaharyjska Dakar-Ndżamena)

1993/95ż zrewidowany układ Wspólnoty : wzmożenie współpracy i rozszerzenie kompetencji w kwestiach gospod i polit, a także upoważnienie do działań w celu zapobiegania i rozwiązywania konfliktów, powołanie nowych instytucji,

-siły militarne: zaangażowane z Liberii, SLeone, GBissau,; posądzane o stronniczość; kłopoty finansowe

problemy: dominacja Nigerii lub Francji; tłem sporów dawna przeszłość kolonialna (brytyjska contra francuska)

MRU Unia Rzeki Mano

-1973 w celu rozwiązania konfliktów lokalnych, Liberia+SLeone+Gwinea

-1995 ożywienie działalności (powoł Centrum dla Pokoju i Demokr w Londynie) -cel: wypracowanie stałego mechanizmu zapobiegania konfliktom

2000 konflikt SLeone z Liberią (lider L –Ch. Tylor, udzielał milit wsparcia opozycji w SLeone- Ahmada Kabbaha i prowadził z nią handel diamentami)

SADC Południowoafrykańska Wspólnota Rozwoju

-1992 na bazie SADCC (1979 Południowoafrykańska Konferencja Koordynacji Rozwoju), Angola+Botswana+Lesotho+Malawi+Mozambik+Namibia+Suazi+ Tanzania+Zambia+Zimbabwe

-początkowo: cele- integracja gospod i uniezależnienie się od RPA; partnerami USA i Kanada,

-przemiany w 90.: zmiana struktury (podobna do OJA), utworzenie trybunału arbitrażowego, 1994 + RPA, 1995 + Mauritius, +DRK, +Seszele

-1992 trybunał do rozstrzygania sporów zwaśnionych członków

-od 1994 współpraca z UE (utworzenie grup roboczych pracujących nad nawiązaniem współpracy handlowej, polit; zapobieganie handlu bronią jądrową, wspieranie demokracji itd.) => powst Forum Parlamentarne na rzecz demok i praw człowieka

*1996 Organ ds. Polityki, Obrony i Bezpieczeństwa (prewencja, nadzór, mediacje, system wczesnego ostrzegania, peacekeeping, prawa czł), jego szefem Mugabe (); problem: czy ma to być instytucja niezależna czy organ sadc)

-od 1999 z USA (USA zobowiązały się do zwiększenia inwestycji, wspierania walki z HIV/AIDS, ochrony środowiska)

PTA Preferencyjna Strefa Handlowa

-1981, wszyscy członkowie sadc /-Botswana,

-cel: sprzyjanie kooperacji gospod w dziedzinach handlu, przem, roln i transp

-dublowanie się z sadc; propozycje zmiany jaj profilu; w 1996 przekształcona w

COMESA Wspólny Rynek Afryki Wschodniej i Południowej

-od 1994, dotyczy: handlu, ceł, finansów; promocji inwestycji i sektora prywatnego; rozwoju infrastruktury; informacji

-z powodu dublowania się działań Lesoto, Mozambik i Tanzania opuściły comesę

IGAD Międzynarodowa Władza ds. Rozwoju

-na bazie istniejącej od 1986 Międzynarodowej Władzy ds. Suszy i Rozwoju (IGADD);

-początkowo zakres rolnictwa, stabilnego rozwoju, zwalczania skutków klęsk; potem + sprawy polit

-0o 1996 Karta IGAD zezwalająca na działania prewencyjne i rozwiązyw konfliktów;

tu: wojna w Somalii

1998 wyznaczono Etiopię i Egipt do nadzorowania realizacji pokoju kairskiego z 2 XII 1997, który miał zakończyć konflikt w Somalii

1999 plan pokojowy igadu dla Somalii, poparcie ze strony OJA,

2000 poprawa syt w Somalii

wojna w Sudanie

prace nad umową pokojową, poparcie ze strony opozycji sudańskiej, ale

równoległa propozycja umowy pokojowej Egiptu i Libii komplikuje

COMESSA Wspólnota państw Sahelu i Sahary

-1997 z inicjatywy al-Kaddafiego, w 2001 17 członków

-wspieranie procesów pokojowych (Etiopia-Erytrea, Sudan, SZachodnia, Algieria-Maroko); Kaddafi ma mandat stałego mediatora

-inne cele: poprawa warunków życia ludności, ochrona Pr czł, rozwój handlu, itd.

ECCAS Wspólnota Gospodarcza Państw Afryki Centralnej

Unia Arabskiego Maghrebu (od 1989)

W O J N Y I K O N F L I K T Y Z B R O J N E (rozdz. VI; J.J. Milewski)

Konflikty zbrojne przysłaniają pozostałe problemy kontynentu; brak dostępu do rynków, rosnący ciężar zadłużenia; klęski suszy; zapaść gospodarcza; sztuczność granic; zróżnicowanie etniczne=> sprzeczności interesów; bogactwa naturalne, zaangażowanie supermocarstw; represje polityczne itd. Konflikty są zarówno czynnikami jak i skutkami kryzysu afrykańskiego, nie jego prostą przyczyną.

W latach 1997-8 rozprzestrzenianie się wojen na większą skalę, z 45 państw rejonu A subsaharyjskiej, aż 20 było zaangażowanych w k. Specyfika konfliktów afrykańskich:

brak wiarygodnych danych; przekształcenie się k w wojny regionalne, spowodowane zanikiem wszelkich hamulców w przekraczaniu granic przez strony walczące („w polaryzowanych społecznościach łatwiej rozpocząć i utrzymać rebelię”, w przypadku multietniczności, b łatwo znika kontrola i klarowność k)

Przykłady rozprzestrzeniania się konfliktów na inne państwa w latach 1990-00:

1) DRK (stopniowo na 7 państw)

2) Sierra Leone (+ regionalne siły pokojowe ECO-MOG pod zwierzchnictwem Nigerii z jednej strony a rebeliantów wspieranych przez Liberię i Burkina Faso z drugiej )

3) Algieria (10-letnia wojna domowa; źródłam napięć państw sąsiednich)

4) Sudan (fale uchodźców do Kenii i Etiopii)

5) Somalia (rozpad państwa, walki między klanami również na ter sąsiednich; uchodźcy)

6) Angola (systematyczne wznawianie konfliktu mdzy rządem a UNITA od 30 lat=> napięcia z m.in. Zambią, oskarżaną o wspieranie UNITA)

7)Zimbabwe (k między Mugabe a opozycją + białymi osadnikami, zaangażowanie RPA)

8) Nigeria (k wewnętrzne na ter całego kraju 1996-9)

9) Uganda (k na płn-zach, => na DRK)

jeśli chodzi o kalendarium konfliktów, odsyłam do Kukułki lub do poszczególnych rozdziałów „Stosunków międzynarodowych w Afryce”, ale nie sądzę, żeby coś co nie dotyczy „instytucjonalizacji bezpieczeństwa europejskiego” () interesowało prof. Ziębę.