Rozpad jugosławii

ROZPAD JUGOSŁAWII

Po II wś Jugosławia była krajem rządzonym autorytarnie przez partię komunistyczną –trwałe współżycie narodów miała zapewnić FEDERACYJNA struktura państwa ( 6 republik : BiH,

Chorwacja , Czarnogóra, Macedonia, Serbia oraz Słowenia + 2 okręgi autonomiczne: Kosowo& Wojwodina)

Jedność Jugosławii do śmierci TITO (1980) długo wiązała się z komunistyczną władzą a nie wytworzeniem się wśród ludzi jugosłowiańskiej tożsamości narodowej.

ETAP CHORWACKO_SERBSKI

25.06.1991 Słowenia i Chorwacja ogłaszają niepodległość.

W ich przekonaniu Jugosławia stawała się wielką Serbią (to oni motorem działań ,40 % Jugosławii stanowią Serbowie—w Chorwacji i Bośni żyło około 2mln Serbów, a w samej Serbii 10 mln)

Rząd SFRJ uznaje proklamacje za nieważne i nielegalne

REAKCJA W SŁOWENII: Jugosłowiańska Armia Ludowa tego samego dnia podejmuje na terytorium Słowenii działania zmierzające do utrzymania jedności federacji.Słowenia jest jednak w o tyle dobrej sytuacji iż obejmuje obszar etnicznie jednolity, poza tym to republika kresowa terytorialnie oddalona od Serbii. Próby narzucenia kontroli spaliły się więc na panewce.

REAKCJA W CHORWACJI: tu sytuacja o wiele bardziej skomplikowana. Chorwacja swym terytorium stanowiła 1/5 powierzchni Jugosławii a na jej terenach zamieszkiwało 700 tys Serbów.(kraina & slawonia)

Armia federalna opanowuje 1/3 terytorium Chorwacji (właśnie m.in.Krainę i Sławonię)

Serbska ofensywa została przerwana w 1992 kiedy obie strony konfliktu skierowały swą uwagę na Bośnię.

W 1993 rządy Chorwacji i Bośni porozumiały się co do utworzenia federalnego państwa chorwacko-muzułmańskiego ,pozostającego w luźnej konfederacji z Chorwacją.

1995 Tudjman który bez rozgłosu zreorganizował i wyekwipował swą armię podjął działania zbrojne .Zaskakująco szybko odzyskał Krainę i oczyścił ją z 100-200tys Serbów ,którzy uciekali w popłochu na wschód .Chorwaci odzyskali również większość wschodniej Sławonii

ETAP BOŚNIACKI

Najbardziej krwawy etap konfliktu.

Skład narodowy :

43% Muzułmanów

31%Serbów (opowiadali się tylko oni za pozostaniem w federacji)

17%Chorwatów

29.II -1.III.1992 referendum w którym 99% ludności wyraża chęć oderwania od federacji ale Serbowie zbojkotowali referendum.

3.III proklamowanie niepodległościBiH przez zdominowany przez Muzułmanów i Chorwatów parlament prowadzi do starć zbrojnych.

Siły serbskie do końca 1992 opanowują 70% kraju.

27III 1992 proklamowana Serbska Republika Bośni i Hercegowiny ,której władze dążyły do zjednoczenia w ramach jednego państwa z nową Jugosławią (proklamowaną 27.IV 1992 to połączenie Serbii i Czarnogóry) oraz z Republiką Serbską Krainy.

W toku wojny załamuje się także sojusz chorwacko-muzułmański ,który funkcjonował od początku. Bośniaccy Chorwaci proklamowali własne państwo Herceg –Bośnię ze stolicą w Mostarze 3.VII 1992

Później mają miejsce liczne mediacje ,interwencje rozejmy głównie za pośrednictwem organizacji miedzynarodoych ale o tym wszystkim jest poniżej-w rozwiązaniu konfliktu dochodzi jednak do impasu.

Jakościowo nową sytuację stworzyło zawarcie 18 III 1994 w Waszyngtonie przez przywódców Chorwatów i Muzułmanów (dzięki mediacji Rosji i USA) porozumienia o utworzeniu FEDERACJI BiH która swym zasięgiem obejmie obszary kontrolowane przez te dwie społeczności.Serbowie odrzucili przyłączenie się do tej federacji.

W maju 1995 przywódcy obu państw proklamowanych przez Serbów w BiH i Chorwacji podjęli działanie na rzecz zjednoczenia kontrolowanych przez siebie terytoriów w ramach jednego organizmu politycznego . Porażki sił serbskich w Slawonii i Krainie uniemożliwiły jednak realizację tych planów.

Sojusz sił muzułmańskich i chorwackich wymierzony przeciwko Serbom –podejmowano wspólne akcje militarne w sierpniu i wrześniu 1995 pozwalają na odzyskanie ok20% terytorium BiH) Rosną naciski społeczności mnar , a także od 30.VIII 1995 zgodnie z decyzją RB ONZ podjęte zostały przez NATO akcje lotnictwa na tereny kontrolowane przez Serbów –to wszystko doprowadza do przyjęcia bardziej ugodowego stanowiska przez Serbów Bośniackich.

8.IX 1995 podczas spotkania MSZ Bośni, Chorwacji i Jugosławii(w składzie delegacji jugosłowiańskiej tez przedstawiciele Serbów Bośniackich) w Genewie zawarto wstępne porozumienie określające warunki pokoju.

• Przyjęto ,iż BiH składać się będzie –przy zachowaniu obecnych granic – z dwóch części : chorwacjko-muzułmańskiej Federacji BiH (51% terytorium) oraz Republiki Serbskiej(49%)
• Przewidziano także przeprowadzenie w obu częściach państwa wyborów pod nadzorem mnar oraz zaakceptowanie mnar norm dotyczących poszanowania praw człowieka

1-21.XI 1995 w Dayton odbyły się rokowania pokojowe z udziałem prezydentów: Izetbegovicia(BiH) ,Tudjmana (Chorwacja) Miloszevicia( Serbia).W parafowanym przez nich oraz przez przedstawicieli USA ,UE i Rosji porozumieniu potwierdzono wcześniejsze ustalenia z Genewy

• powołano międzynarodowe siły zbrojne IFOR, liczące 60 tys. żołnierzy, rozdzielające walczące strony i umożliwiające stabilizację regionu oraz zabezpieczające terytorialne uzgodnienia z Dayton.

• Chorwacja odzyskała w 1996 wsch. Slawonię,
• utworzenio nowe państwa Bośni i Hercegowiny, będącego luźną konfederacją Serbów (49%) z federacją Muzułmanów i Chorwatów (51%), ze szczątkowym wspólnym rządem, dwoma korytarzami łączącymi obie połówki republiki, z Mostarem podzielonym do chwili wyborów na część chorwacką i muzułmańską (mimo sukcesu Muzułmanów w wyborach Mostar jest daleki od prawdziwej jednolitości).
• Sarajewo pozostało niepodzielne, ale złożone z 9 autonomicznych dzielnic, ze wspólną radą miejską i rotacyjnym merem.
• Zgodzono się na wyłączenie z życia politycznego osób oskarżonych o popełnienie zbrodni wojennych

Przeprowadzone 14 IX 1996 wybory na terytorium całego kraju, choć zamknęły oficjalnie proces budowy nowego państwa, nie zakończyły konfliktu. Gospodarka zaczęła funkcjonować, część uchodźców wróciła do domu, pod naciskiem państw Zachodu powstały jednolite przedstawicielstwa dypl. rep., ale faktycznie żadna z sił politycznych reprezentujących trzy grupy narodowościowe nie jest zadowolona z postanowień Układu. Dążenia separatystyczne Chorwatów i Serbów są wyraźne, mniejszości nar. tak traktowane, iż dochodzi do ich masowej migracji na tereny zamieszkiwane przez odpowiadającą im większość. Pokój jest utrzymywany przez stacjonujące międzynarodowe siły (SFOR), milit.-polit. autorytet NATO.

UDZIAŁ W ROZWIĄZANIU KONFLIKTU ORG.MNAR.

Na kryzys EWG pierwsza zreagowała EWG już 28.06 1991 wysłała do Jugosławii misję dyplomatyczną w postaci MSZ Włoch ,Luksemburga, Holandii. Osiągnięciem misji była zgoda Słowenii i Chorwacji na 3-miesięczne zawieszenie skutków swych deklaracji niepodległości oraz zobowiązanie rządu belgradzkiego do wycofania swych wojsk do koszar (29 .06.1991) Wkrótce zaczyna jednak dochodzić do starć zbrojnych między Serbami a Chorwatami.

EWG wprowadza więc embargo na handel bronią i zawiesiła pomoc finansową dla Belgradu.

7.IX EWG organizuje w Hadze konferencję pokojową pod przewodnictwem lorda Petera Carringtona. Podpisano rozejm którego jednak żadna ze stron nie miała zamiaru przestrzegać –walki trwały.

19.X Belgrad odrzuca plan pokojowy EWG a ta zawiesza konferencję haską i ogłosiła ultimatum sankcjami.Gdy to nie pomogło ,ogłosiła sankcje gospodarcze wobec Jugosławii .Mimo to krawa wojna trwała a Serbowie do 1992 zajęli 1/3 terytorium Chorwacji.

ONZ widząc ,iż przy udziale samej EWG nie uda się rozwiązać konfliktu sama wkraca do akcji.

Do walczących republik zostaje skierowany w charakterze wysłannika ONZ , Cyrus Vance.

Po licznych rozmowach przedstawia on stronom walczącym porozumienie tzw PLAN VANCE’A ,przewidywał:

• Utworzenie trzech zdemilitaryzowanych stref ochronnych w Chorwacji i rozmieszczenie tam oddziałów pokojowych ONZ
• Warunkiem wdrożenia planu był bezwarunkowy i natychmiastowy rozejm ,na który zgodziły się obie strony (Serbia i Chorwacja)

Wobec powyższego Rada Bezpieczeństwa ONZ postanowiła utworzyć siły pokojowe ONZ w Jugosławii UNPROFOR –w liczbie 14 tys ludzi .Od tego czasu wojna w Chorwacji ucichła aż do 1995.

Kolejny raz organizacje mnar interweniowały gdy na dobre rozpoczęła się wojna w BiH . Podejmowane przez mediatorów próby pokojowego rozwiązania konfliktu nie dawały żadnych rezultatów wobec czego MSZ NATO

uzgodnili udział swych wojsk w misjach pokojowych KBWE ,aby ułatwić docieranie pomocy humanitarnej do oblężonego Sarajewa.Podjęli także w porozumieniu z UZE operację zapobiegania łamania sankcji ,wysyłając w tym celu na Adriatyk 6 okrętów NATO.

Wreszcie RB ONZ wyraziła zgodę na użycie siły jako ostatecznego sposobu zapewnienia ochrony pomocy humanitarnej dla Bośni ,potępiła przeprowadzania „czystek etnicznych” przez wszystkie strony konfliktu oraz zażądała umozliwienia MCK dokonywania inspekcji w obozach jenieckich .Na tej zasadzie Tadeusz Mazowiecki rozpoczął misję jako specjalny sprawozdawca genewskiej Komisji Praw Człowieka ONZ .

26-27.VIII 1992 w konsekwencji tragedii do jakich dochodziło w Bośni zwołano konferencję w Londynie. Jedynym rezultatem było przekształcenie jej w stałą konferencję pokojową z siedzibą w Genewie . Przewodniczącymi konferencji zostaki: wimieniu ONZ Cytrus Vance i w imieniu EWG David Owen.

Konferencja genewska zaczęła działalność 4.IX .- na jej forum doszło do pierwszego spotkania prezydentów BiH ,Chorwacji i nowej Jugosławii.-ogłoszono że jakiekolwiek zmiany granic wewnątrz byłej Jugosławii będą możliwe tylko za zgodą wszystkich stron.

Tymczasem państwa EWG wysunęły koncepcje utworzenia na BiH strefy zakazanej dla samolotów bojowych , przyjęta następnie w formie rezolucji RB ONZ .

Komisja Praw Człowieka przyjęła następnie w Genewie rezolucję potępiającą Serbów bośniackich za ludobójstwo i opowiadającą się za norymberską zasadą odpowiedzialności.Na tej podstawie konferencja genewska 29 państw zaakcentowała potrzebę ukarania winnych zbrodni wojennych na terenie dawnej Jugosławii.

Mediatorzy Vance i Owen po licznych rozmowach rozmowach przywódcami ex-republik jugosłowiańskich opowiadali za negocjacjami. Przygotowali plan podziału BiH na 7-10 okręgów autonomicznych oraz przedstawili go na genewskiej konferencji pokojowej 27 X 1992.

4.I.1993 Mate Boban (przywódca bośniackich Chorwatów )podpisuje ten plan. Serbowie i Muzułmanie odmawiają.

Po załamaniu się w ten sposób rokowań w Genewie negocjacje zostały podjęte w Nowym Jorku (30 I) gdzie administracja Clintona bardzo się zaangażowała w popieranie planu Vance’a i Owena. W konsekwencji RB ONZ uchwalił rezolucję nr 827 w sprawie utworzenia mnar trybunału do sądzenia zbrodniarzy wojennych wojennych byłej Jugosławii, ukonstytuowanego następnie w Hadze.

25 III 1993 pod silna presją mnar plan Vance’a i Owena podpisują też bośniaccy Muzułmanie.

Serbowie nadal odmawiają przyjęcia go.Pod groźbą zaostrzenia sankcji podpisują 29.IV –ale parlament i referendum go odrzucają.

Wobec braku pokojowych rozwiązań RB ONZ zrealizowała ustanowienie trybunału –ponadto RB ONZ uchwaliła rezolucję zakładająca ochronę sześciu stref bezpieczeństwa w BiH (Sarajewo, Bihać , Srebrenica, Gorażde ,Tuzla, Zepa). Operacja miała się zacząć dopiero po pewnym czasie bo niewiele państw spoza UZE zgłaszało gotowość wysłania żołnierzy.

Kolejne liczne plany oraz zawierane rozejmy nie pozwoliły stronom dojść do porozumienia. Sytuacja stawała się patowa wskutek czego Szczyt brukselski NATO 11.I.1994 – wyraził gotowość przeprowadzenia uderzeń powietrza ,aby chronić Sarajewo ,strefy bezpieczeństwa i inne zagrożone obszary w BiH .

To zwiększa aktywność Rosji ,która nie chce dopuścić do dalszej eskalacji konfliktu.

Dzięki jej pośrednictwu udało się zawrzeć porozumienie o rozejmie , w którym obie strony (Chorwacja i Serbia)

zobowiązały się wycofać swoje oddziały i ciężką broń z linni frontu –pod kontrolę ONZ

Najbardziej prawdopodobnym rozwiązaniem konfliktu stał się podział BiH na trzy etniczne organizmy państwowe ,powiązane luźnymi więziami współpracy-konfederacja..W tym kierunku zmierzały kolejne propozycje pokojowe.

Gdy Serbowie odrzucili w 1994 propozycje przyłączenia się do federacji BiH –kolejne propozycje wysuwane przez tzw Grupę kontaktową (Francja, Niemcy,WB,USA i Rosja) szły w kierunku podziału BiH na dwa państwa

Serbowie mieliby otrzymać 49% terytorium kraju , federacja chorwacko-muzułmańska 51% . Porozumienie nie zostało osiągnięte , głównie ze względu na żądania Serbów , którzy chcieli większych ustępstw.

Od 30.V.1995 zgodnie z decyzja RB ONZ ,miały miejsce naloty wojskowe NATO przeciw celom strategicznym w kontroli bośniackich Serbów.

W wyniku nalotów jak także szeregu innych przyczyn wymienionych przy etapie bośniackim dochodzi jednak do definitywnego pokoju.