Ameryki / Karta OPA

3 VIII 1945 – akt z Chapultepec, efekt obrad konferencji międzyamerykańskiej w Meksyku, przypomnienie zasad ustalonych na poprzednich konferencjach, obowiązek konsultacji w razie naruszenia integralności, suwerenności bądź niepodległości jednego z państw, zalecenie tworzenia sojuszy, zapowiedź regionalnego układu bezpieczeństwa zbiorowego

30 VIII 1947 – pakt z Rio, efekt kolejnej konferencji, międzyamerykański traktat o pomocy wzajemnej, określenie „strefy bezpieczeństwa” półkuli zachodniej (od bieguna do bieguna i od cieśniny Beringa po wschodnie wybrzeża Grenlandii), podczas wojny o Falklandy USA miały formalnie obowiązek pomocy zarówno UK (NATO) jak i ARG (Rio), ale wybrały UK (co ARG miała im za złe)

30 IV 1948 – Karta OPA w Bogocie, na IX konferencji panamerykańskiej:

Cele:

• umacnianie pokoju i bezpieczeństwa na kontynencie
• popieranie i konsolidowanie demokracji
• pokojowe rozwiązywanie sporów
• zapobieganie agresji
• rozwiązywanie problemów politycznych, prawnych i gospodarczych
• rozwój gospodarczy, społeczny i kulturowy
• walka z ubóstwem
• ograniczenie broni konwencjonalnych

Zasady:

• przestrzeganie prawa międzynarodowego
• poszanowanie suwerennośc
• pacta sunt servanda
• zasada dobrej wiary
• praktykowanie demokracji
• swoboda wyboru ustroju
• walka z ubóstwem
• potępienie wojny napastniczej, zwycięstwo nie tworzy praw
• agresja na jedno państwo stanowi agresję na wszystkie
• pokojowe załatwianie sporów
• sprawiedliwość społeczna i bezpieczeństwo socjalne
• współpraca gospodarcza
• prawa zasadnicze jednostki
• poszanowanie wartości kulturalnych
• wychowanie społeczeństw w duchu sprawiedliwości, wolności i pokoju

Członkostwo – zgody wyraża sekretarz generalny z upoważnienia Zgromadzenia Ogólnego, które działa na podstawie zalecenia Stałej Rady, państwa nie można wykluczyć, a jedynie zawiesić (Kuba)

Organy:

Zgromadzenie Ogólne – organ naczelny, zbiera się co roku, każde państwo ma jeden głos

Konferencje Konsultacyjne MSZ – organ konsultacyjny, zbierają się w sprawie problemów wymagających pilnego rozpatrzenia (decyzję podejmuje Stała Rada) lub w razie agresji

Stała Rada – organ wykonawczy, wspiera pokojowe rozwiązywanie sporów

Międzyamerykańska Rada ds. Rozwoju Integralnego – działa na rzecz rozwoju i zwalczania ubóstwa

Międzyamerykański Komitet Prawników – ciało doradcze, wspiera rozwój i kodyfikację PMP

Międzyamerykańska Komisja Praw Człowieka – pilnuje przestrzegania PC

Sekretariat Generalny – funkcje administracyjne i organizacyjne, na czele stoi sekretarz generalny, wybierany przez ZO na 5 lat z możliwością reelekcji, jego następcą nie może być obywatel tego samego państwa, tak samo wybierany jest zastępca, siedzibą jest Waszyngton

16-22 IX 1952 – przewrót w Argentynie, obalenie Perona

1956-1957 – próby USA utworzenia SATO – Paktu Południowoatlantyckiego, ale reszty krajów nie udało się przekonać

1 I 1959 – rewolucja kubańska, obalenie Batisty przez partyzantkę Fidela Castro

13 II 1961 – Kennedy ogłasza projekt Sojuszu dla Postępu – „południowoamerykańskiego planu Marshalla”, przyjęty w Punta del Este w VIII 1961 – Karta Punta del Este, ale efekty były mizerne

17 IV 1961 – desant w Zatoce Świń

14 X – 20 XI 1962 – kryzys kubański

IV 1965 – powstanie w Dominikanie, interwencja USA, w końcu kompromis i wybory, USA wycofały się w IX 1966

14 II 1967 – układ z Tlateloco, dezatomizacja AŁ

V 1969 – deklaracja z Viña del Mar, kraje AŁ domagają się równoprawnych stosunków z USA

11 IX 1973 – zamach stanu w Chile, Allende w niejasnych okolicznościach wypada z balkonu, władzę przejmuje Augusto Pinochet Ugarte i sobie rządzi do 1990

VII 1975 – uchwały OPA w San Jose, państwa członkowskie mają swobodę w układaniu kontaktów z Kubą

7 IX 1977 – traktaty o Kanale Panamskim w Waszyngtonie (Carter-Torrijos), demilitaryzacja i przekazanie Kanału Panamie do 31 XII 1999, później Panama miała zagwarantować jego neutralność (jak również ewentualnym kolejnym kanałom)

1979 – rewolucja w Nikaragui, obalenie Somozy przez lewicową partyzantkę sandinistów z Danielem Ortegą na czele, USA popierają kontrpartyzantkę – contras, nakładają embargo handlowe, blokują i zaminowują porty, w efekcie w 1984 NIK składa skargę do MTS

1980 – wybuch wojny domowej w Salwadorze (Front Wyzwolenia Narodowego im. Farabundo Marti)

2 IV-15 VI 1982 – wojna o Falklandy

8-9 I 1983 – konferencja na wyspie Contadora (Panama), MSZ PAN, KOL, MEX i WEN w sprawie pokoju w Ameryce Środkowej – powstaje Grupa z Contadory

25 X 1983 – interwencja USA na Grenadzie

21-22 VI 1984 – konferencja w Cartagenie, spotkanie państw zadłużonych (ARG, BRA, BOL, CHI, DOM, EKW, KOL, MEX, PER, URU, WEN), powstaje Grupa z Cartageny

25 VI-20 XI 1984 – rozmowy w sprawie NIK w Mazzanillo (Meksyk), efektem wybory (XI 1984), ale USA uznają je za nielegalne

28 VII 1984 – powstaje Grupa z Limy (ARG, BRA, PER, URU – państwa demokratyczne, które obaliły rządy dyktatorskie), popiera starania Grupy z Contadory, dlatego jest też określana nazwą Grupy Poparcia

11-12 I 1986 – posłanie z Caraballedy (Contadora + Lima), wezwanie do wznowienia rokowań w sprawie NIK

25 V 1986 – deklaracja z Esquipilas (GWA, HON, NIK, PAN, SAL), poparcie projektu aktu pokojowego Contadory

IX 1986 – połączenie Contadory i Limy w Grupę z Rio

7 VIII 1987 – plan Ariasa (Procedura ustanowienia pełnego i trwałego pokoju w Ameryce), w efekcie kolejnego szczytu państw AŚ w Gwatemali

21 III 1988 – rozejm w NIK

7 XI 1989 – utworzenie Środkowoamerykańskich Sił Pokojowych NZ (ONUCA)

25 II 1990 – wybory w NIK, zwycięstwo prawicy

19 IV 1990 – ostateczna demobilizacja ostatnich oddziałów

1991 – początek rozmów pokojowych w GWA (tam wojna domowa od 30 lat), na czele opozycji indiańskiej Rigoberta Menchu (Nobel w 1992)

30 IX 1991 – zamach stanu w HAI, obalenie prezydenta Aristide’a przez juntę wojskową

16 I 1992 – porozumienie pokojowe w SAL

IX 1994 – interwencja międzynarodowa na HAI, przywrócenie władzy Aristide’owi (głównie wskutek mediacji Cartera)

26 XII 1996 – porozumienie pokojowe w GWA

14 XII 1999 – porozumienie Moscoso-Carter, USA zrzekają się Kanału Panamskiego

Współpraca subregionalna:

NAFTA (North American Free Trade Area – Północnoamerykańska Strefa Wolnego Handlu) – układ z San Antonio (7 X 1992), KAN, USA, MEX

Wspólnota Andyjska – układ z Trujillo (10 III 1996), BOL, EKW, KOL, PER, WEZ (wcześniej była Grupa Andyjska – 1966)

Mercosur (Wspólny Rynek Południa) – traktat z Asuncion (26 III 1991), BRA, ARG, PAR, URU

SELA (Latynoamerykańska Organizacja Gospodarcza) – traktat z Panamy (17 X 1975) – PAN, WEN, MEX, KUB, GUJ, EKW, PER, BRA, GRN, JAM, DOM, BAR, TiT, BOL, HON, NIK, GWA, ARG, KOS, URU, HAI, CHI, KOL, SUR, PAR, BLZ, BHM

CARICOM (Carribean Community and Common Market – Wspólnota i Wspólny Rynek Karaibski) – traktat z Chaguamaras (1 VIII 1973) , AiB, BLZ, BAR, DMK, GRN, GUJ, HAI, JAM, MTS, SKN, SLU, SUR, SVG, TiT

OECS (Organisation of Eastern Carribean States – Organizacja Państw Wschodniokaraibskich) – traktat z Basseterre (18 VI 1981), AGU, AiB, BWD, DMK, GRN, MTS, SKN, SLU, SVG

FTAA (Free Trade Area of the Americas – Strefa Wolnego Handlu Obu Ameryk), propozycja USA rozciągnięcia NAFTA na obydwa kontynenty, ale ze strony AŁ i antyglobalistów są opory, dlatego nic jeszcze nie podpisano

W 2007 Wspólnota Andyjska i Mercosur mają się połączyć, tworząc SACN (South American Community of Nations – Południowoamerykańską Wspólnotę Narodów), zgodnie z deklaracją z Cuzco (15 XII 2004) – ale o tym Zięba chyba jeszcze nie wie.