SM- TEORIA

Współczesne stosunki międzynarodowe

Teresa Łoś-Nowak

Moje opracowanie

STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE W PERSPEKTYWIE TEORETYCZNEJ

1. STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE JAKO DYSCYPLINA NAUKOWA

Stosunki międzynarodowe jako dyscyplina naukowa zaczęły kształtować się w I połowie XIX wieku. Do poznania stosunków międzynarodowych badacze wykorzystują podstawowe metody oparte na obserwacji, idealizacji, izolacji czy agregacji. Wzrost znaczenia funkcjonalności tej dyscypliny zwiększył się po zakończeniu I WŚ. Uznano że wojna przestała być środkiem prowadzącym do osiągnięcia celu. Stwierdzono że wszelkie działania które wcześniej rozwiązywano militarnie, można rozwiązywać za pomocą innych metod. Cała otoczka nauki o SM narodziła się w USA i Wielkiej Brytanii. Po II WŚ znowu wzrosło znaczenie tej nauki która skoncentrowała się głównie w USA. Uzasadnieniem znaczenia wzrostu tej dyscypliny była konfrontacja z ZSRR i Projekt Manhattan. Aktualnie mimo wzrostu popularności tej dziedziny nauki w wielu krajach to właśnie USA i Wielka Brytania są pionierami nauk o stosunkach międzynarodowych. Aby uzyskać satysfakcjonującą wiedzę, badacz musi skorzystać z wielu subdyscyplin opartych o nauki humanistyczne. Do takich dziedzin zaliczają się właśnie historia, kulturoznawstwo, politologia, socjologia czy ekonomia.

2. FUNKCJE NAUKI O STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH

Funkcja deskryptywna

Zajmuje się formułowaniem i wymienianiem poglądów na temat rzeczywistości międzynarodowej. Problemem tej funkcji jest wieloznaczność badanych definicji oraz odmienność definiowanych pojęć. Aby prawidłowo badać rzeczywistość badacz musi prawidłowo i właściwie posługiwać się językiem internacjologii.

Funkcja eksploracyjna

Zajmuje się formułowaniem praw, które nie mają mowy uniwersalistycznej i nie podlegają prawom przyrodniczym. Dzięki tym prawom internacjologia umożliwia odpowiedź na pytanie „dlaczego?” .

Funkcja prognostyczna

Polega na przewidywaniu stanów rzeczywistości międzynarodowej. Może jednak przewidywać rzeczywistość w bardzo krótkim okresie i na niskim poziomie prawdopodobieństwa.

3. POJĘCIE I ISTOTA TEORII STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH

Istnieją liczne kontrowersje dotyczące teorii stosunków międzynarodowych, należy zwrócić uwagę że nie sprowadzają się one jedynie do treści teoretycznych lecz dotyczą całego statusu subdyscypliny.

Teoria stosunków międzynarodowych to część nauk politologicznych zajmuje się syntezowaniem wyników badań prowadzonych w ramach innych dyscyplin. Dostarcza też narzędzi badawczych umożliwiających sprawne badanie metodologiczne innym badaczom.

Teoria stosunków międzynarodowych to zbiór założeń, kategorii i praw służących opisywaniu , wyjaśnianiu i przewidywaniu określonego rodzaju zjawisk w stosunkach międzynarodowych. Jest zbiorem założeń licznych teorii które są wysoce wyspecjalizowane i są precyzyjnymi narzędziami badawczymi. Doskonale nadają się do badania pewnego rodzaju zjawiska, jednak są bezwartościowe przy badaniu innych.

4. METODY BADAWCZE

Nauka o stosunkach międzynarodowych nie posiada żadnych specyficznych dla niej metod badawczych. Korzysta w tym zakresie z metod ogólno humanistycznych o charakterze zarówno ilościowym jak i jakościowym. Zaliczamy do nich następujące rodzaje metod badawczych z dziedziny stosunków międzynarodowych.

Metoda behawioralna

Polega na analizie metod przyczynowo-skutkowych skupia się na danych bezpośrednio obserwowanych, oraz do budowy twierdzeń wyjaśniających. Pomija czynniki nieracjonalne.

Ranking

Niewątpliwie jednoznaczna, łatwa w odbirze i widowiskowości forma przekazu informacji nauk politycznych.

Metoda instytucjonalna

Zajmuje się opisywaniem instytucji, systemów prawnych i struktur decyzyjnych. Jedyna z najpopularniejszych metod analizy politologicznej.

Teoria racjonalnego wyboru

To metoda stosowana do analizy zachowań i sposobu podejmowania decyzji przez aktorów międzynarodowych.

Raport empiryczny

Polega na opisie poszczególnego zjawiska, oraz ocenie i interpretacji poszczególnych jego elementów. Jedna z najpopularniejszych form analizy badawczej.

Metoda porównawcza

Polega na analizie dwóch lub nawet trzech obiektów należących do tej samej klasy zjawisk w celu identyfikacji cech wspólnych. Wadą są wysokie koszty badań i zasobów oraz duża liczba zaangażowanych w to naukowców.

Studium przypadku

Polega na analizie jednego wybranego zjawiska bytu lub procesu. Służy do weryfikacji teorii lub problemu.

Modelowanie

Przetwarzanie określonych zagadnień w formie wzorów, schematów, grafik czy wykresów.

Symulacja

Polega na próbie przewidywania zjawisk i procesów na podstawie przyjętych danych oraz założeniu określonego poziomu wiedzy.

NURTY I PRADYGMATY W NAUCE O STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH

1. MODELE EKSPLANTACJI KLASYCZNEJ

Nurt klasyczny inaczej przednaukowy. Obejmuje on dwie fazy wyjaśnianie i prognozowanie. Oba nurty preferują różne metody badawcze. Rozwijał się w III fazach. Faza I przypadała na lata 30; faza II lata 50; zaś faza III przypadała na lata 70 i początek 80.

Realizm polityczny

Kierowanie się przede wszystkim interesem rozumianym jako siła i poprzez tą kategorię próbuje się zrozumieć zachowania innych. Pojęcie interesu rozumianego jako siła ma wartość uniwersalną choć realista ma świadomość że nie ma raz na zawsze ustalonego interesu państwa. To mądrość a nie moralność czy amoralność są najwyższymi cnotami polityki. Dążenie do powściągliwości politycznej wynikającej z faktu że inne narody też mają swoje interesy, inne narody również mają swoje interesy w dyplomacji je również trzeba uszanować. Państwo jest najwyższym i podstawowym uczestnikiem stosunków międzynarodowych, działa racjonalnie, wybiera rozwiązania które są najkorzystniejsze dla siebie.

2. SPOŁECZNOŚĆ MIĘDZYNARODOWA NEOKSLAYCZNY KOMPROMIS

Społeczność międzynarodowa jest określana jako organizacja społeczna. Tworzone prawo międzynarodowe porządkuje stosunki międzynarodowe i umacnia właśnie omawianą społeczność międzynarodową. Państwo zajmuje się aranżowaniem interesów społeczności międzynarodowej.

3. NURT MODERNISTYCZNY

Analiza systemowa

Pozwala badać procesy zmian stosunków międzynarodowych, oddziaływań uczestników, tychże stosunków i systemów międzynarodowych praktycznie we wszystkich poziomach czasoprzestrzennych. Najważniejszą cechą analizy systemowej jest to iż odnosi ona badane zjawisko i proces do szerszego kontekstu zdarzeń w jakich mają one miejsce.

Teoria pola(inaczej zwana analizą czynnikową)

Rozwijała się w USA pod koniec lat 50. Jej celem było poznanie sił sprawczych modelujących stosunki międzynarodowe, stany tychże stosunków oraz dynamikę, poprzez badanie oddziaływań na uczestników stosunków międzynarodowych, politykę i procesy decyzyjne.

Teoria więzi

Założenie że zachowanie podmiotów stosunków międzynarodowych jest zdeterminowanie ich przynależnością do wielu różnorodnych systemów międzynarodowych.

4. POSTAWY MODERNISTYCZNE REWOLUCJA W NAUCE O STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH

Strukturalny realizm

Za najważniejszy element uznawano państwo. Bardzo ważnymi czynnikami jest struktura systemu, państwo i jego zachowania, oraz rezultaty jego zachowań. Celem polityki państwa jest maksymalizacja sił. Całe pojęcie siły państwa staje się narzędziem umożliwiającym realizację polityki.

Neorealizm

Popularna koncepcja elastycznego liberalizmu. Cechowało ją niższy determinizm, większy dystans do siły państwa. Bardziej zbliżała się do realizacji zamierzeń opartych na osiągnięciu wpływów, skuteczności, współpracy czy dyplomacji i sztuki negocjacji.

Neoliberalizm

Zwraca uwagę na fakt że we współczesnym systemie międzynarodowym oprócz tradycyjnych historycznie ukształtowanych podmiotów terytorialnych wzrosła rola i znaczenie podmiotów nie terytorialnych(organizacje międzynarodowe, grupy interesów, ruchy społeczne).

Pluralizm

Ważny uczestnik stosunków międzynarodowych choć oplata ją sieć wzajemnych powiązań z innymi naukami i teoriami i nie państwowymi aktorami. Sceny polityki i świata. Opiera się na racjonalnych postawach.

Globalizm

Opiera się na globalnych stymulatorach zmian, głównie ekonomicznych, oraz walce klas, traktując je jako podstawowe czynniki transformacji. Pojęcie globalizmu ma swoje korzenie od doktryny Karola Marksa. Mówi się że współcześni globaliści są bardziej marksistowscy niż twórca i prekursor tejże doktryny.

5. KRYTYCZNA TEORIA POST-MODERNISTYCZNA

Zwana potocznie IV debatą. To konfrontacja dwóch różnych sposobów rozumowania teorii w warunkach społecznych. Dzieli się na zwolenników eksplanacyjnego charakteru i konstruktywnego. Koncentruje się na państwie nie jako podmiocie, bardziej na zjawisku, idei, fenomenie społecznym, kulturalnym czy etycznym.

UCZESTNICY STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH

1. POJĘCIE I ATRYBUTY UCZESTNIKA STOSUNKÓW MIĘDZYNAROWYCH

Uczestnicy stosunków międzynarodowych zaliczamy państwa, uczestników terytorialnych. Posiadają zdolności autonomicznego kreowania polityki zagranicznej i międzynarodowej., której skutki przekraczają ich granice ich granice zewnętrzne. Druga klasa uczestników obejmuje organizacje rządowe i pozarządowe., także struktury transnarodowe, społeczności zorganizowane kulturowo, religijnie czy cywilizacyjnie.

Atrybuty uczestnika stosunków międzynarodowych

-zdolność do samodzielnego działania w skali międzynarodowej

-zdolność do wywierania wpływu na stosunki międzynarodowe z zamiarem kształtowania

-określony stopień zorganizowania

Uczestnikiem stosunków międzynarodowych nie może być grupa niezorganizowana, zależna od aktorów politycznych, funkcjonujące bez określonego planu i celu działania oraz niezdolna do oddziaływania na innych.

2. CHARAKTERYSTYKA UCZESTNICTWA W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH

Uczestnicy państwowi

Do takiej grupy zaliczymy państwa i niektóre organizacje międzynarodowe, których wyróżnikiem jest zdolność do bycia podmiotem prawa międzynarodowego. Druga grupa tworzona jest przez podmioty niepaństwowe takie które mają zdolność do świadomego działania międzynarodowego a ich celem jest zaspokajanie potrzeb własnych.

Atrybuty uczestnictwa państwa w procesie stosunków międzynarodowych

Gdy mówimy o państwie częściej zaczynamy wspominać o instytucjach międzynarodowych, to one kształtują cały proces państwowości. Stają się one najważniejszą zmienną w rozwoju gospodarczym. Państwo musi kierować się w głównej mierze z interesami obywateli i jego bezpieczeństwem nie zaś z jego poszczególnymi grupami i ich interesami.

3. SUWERENNOŚĆ – ATRYBUTY PAŃSTWOWOŚCI

Jest to samowładność i całowładność państwa w polityce wewnętrznej i zewnętrznej oraz jego interakcjach z innymi uczestnikami stosunków międzynarodowych jest ważnym atrybutem jego podmiotowości i prawno międzynarodowej. Współczesna suwerenność niekwestionowana przez społeczność jest często konfrontowana z trudną sytuacją gospodarczą. W tym celu słabe państwa muszą szukać oparcia u tych najsilniejszych co prowadzi do poważnego zagrożenia suwerenności.

4. UCZESTNICY NIEPAŃSTWOWI

Posiadają następujące atuty:

-zdolność do świadomego działania dla zrealizowania własnych potrzeb i interesów.

-zdolność do kształtowania stosunków międzynarodowych trwale i racjonalnie.

-pewien stopień zorganizowania.

Można powiedzieć że każdy posiadający podmiotowość, prawnomiędzynarodową jest uczestnikiem stosunków międzynarodowych, ale nie każdy z nich jest podmiotem prawa międzynarodowego.

Stolica Apostolska

Bezsprzecznie specyficzna w stosunkach międzynarodowych organizacja niepaństwowa. Z pewnym uproszczeniem przyjmuje się że Stolica Apostolska jest suwerennym państwem podmiotem bez terytorialnym, podczas gdy państwo-miasto Watykan jest nie suwerennym podmiotem terytorialnym.

Naród

Jest zatem potencjalnym i pierwotnym uczestnikiem stosunków międzynarodowych. Występuje wówczas gdy mówimy iż jest on emanacją państwa, największej politycznie a także organizacji społecznej.

Organizacje międzynarodowe

Są one oprócz państwa jednym z najważniejszych i coraz potężniejszych uczestników stosunków międzynarodowych. Przykładami organizacji międzynarodowych są UE, OBWE, NAFTA, GUAM, ASEAN, APEC, ANZUS, ONZ, UNICEF, FAO, WNP i CENTO.

Typy i rodzaje organizacji międzynarodowych

Organizacje rządowe

Struktury tworzone przez państwa dotyczące wzajemnej współpracy ekonomicznej, prawnej, militarnej, dotyczącej ochrony środowiska a nawet energetyki. Do powstania organizacji rządowej są niezbędne minimum trzy państwa, określona struktura działania, statut i obowiązki.

Organizacje pozarządowe

Zajmują się sprawami dotyczącymi funkcjonalności i adaptacji w poszczególnych sprawach nie związanych konkretnie z działalnością polityczną. Przykładami takich organizacji mogą być różne filie, przedsiębiorstwa lub koncerny a nawet kompanie handlowe. Również organizacje charytatywne i pomocy społecznej.

Funkcje organizacji międzynarodowych

-wyrażanie woli i interesów członków

-modyfikowanie celów polityki międzynarodowej

-podmiotowość transnarodowa

-adaptacyjność

-stymulowanie

-tworzenie określonych strategii

POLITYKA ZAGRANICZNA

1. POJĘCIE I ISTOTA

Jest to pewien rodzaj działań podejmowanych decyzji w stosunkach z innymi państwami. Prowadzenie działań polegających na poszerzaniu wpływów oraz na budowie określonych schematów porozumień. Tworzenie określonych symulacji i badanie pola działania a następnie poradzenie działań mających na celu znalezienie wspólnego porozumienia i osiągnięcie wspólnych korzyści z umów.

2. WYZNACZIKI POLITYKI ZAGRANICZNEJ

Wyznaczniki wewnętrzne

-środowisko geograficzne państwa

-jego wielkość

-potencjał

-struktura ludności

-zasady współpracy według struktur decyzyjnych

Wyznaczniki zewnętrzne

-środowiska międzynarodowe

-czynniki które nie są obojętne w procesie formułowania i realizacji polityki zagranicznej

Czynnikiem o ogromnej wadze dla państwa i skuteczności jego polityki zagranicznej jest dynamiczna gospodarka, potencjał ekonomiczny i naukowo-techniczny.

Wyznaczniki polityki zagranicznej dzielimy na:

Grupę obiektywnych wyznaczników zewnętrznych(zmienne niezależne) tworzą kierunki ewolucji środowiska międzynarodowego, pozycja państwa w systemie międzynarodowym, jakość reżimów międzynarodowych, struktura i zasięg powiązań międzynarodowych.

Grupa wyznaczników subiektywnych(zmienne zależne) tworzą koncepcję polityki własnej a także innych państw, percepcja środowiska międzynarodowego przez elity i społeczeństwo, międzynarodowa percepcja państwa i jego pozycji w systemie międzynarodowym, jakość służby dyplomatycznej własnej i innych państw.

3. INTERESY I CELE W POLITYCE ZAGRANICZNEJ

Za najważniejszy cel uznajemy ochronę interesów narodowych, w celu zapewnienia bezpieczeństwa obywatelom oraz poprawienia dobrobytu ekonomicznego i gospodarczego w państwie, poprzez sprawne negocjacje i doskonały aparat dyplomacji i negocjacji

4. METODY I ŚRODKI RALIZACJI POLITYKI ZAGRANICZNEJ

Metody dyplomatyczne obejmują szeroką gamę działań zgodnych z prawem międzynarodowym. Ważnym elementem dyplomatycznym metod postępowania w stosunkach międzynarodowych są osobiste kontakty polityków, łatwość komunikowania się, uzgadniania stanowisk. Są one doskonałym elementem metod dyplomatycznych.

Metody niedyplomatyczne dzielimy na zachowania pozytywne i negatywne. Negatywne czyli groźby, wymuszenia, szantaże, użycie siły zbrojnej. Zmierza do osiągnięcia pewnych działań, nie zawsze zgodnych z wolą drugiego państwa, wręcz przeciwnie. Pozytywne czyli szukania consensusu i porozumienia oraz dążenie do osiągnięcia kompromisu.

Metody osiągania wpływów

-użycie siły

-manipulacja groźbą użycia siły

-nagroda za to że dany oponent wysłuchał pewnych sugestii

-obietnica nagrody

-przekonanie do swoich racji

-mediacja

-pośrednictwo w sporze

SYSTEM MIĘDZYNARODOWY

1. ISTOTA BADAŃ SYSTEMU MIĘDZYNARODOWEGO

Polega ona na konstruowaniu modelu pojęciowego badanej rzeczywistości i jej części składowych, traktując ja jako wewnętrznie zintegrowane. Takie podejście do badanych działań i oddziaływań uczestników stosunków międzynarodowych pozwala uchwycić zależności między atrybutami uczestników stosunków międzynarodowych a ich miejscem w strukturze systemu międzynarodowego.

2. POJĘCIE SYSTEMU MIĘDZYNARODOWEGO

Polega na tym że istnieje grupa państw utrzymujących regularne stosunki, zdolnych do wspólnych działań w przypadku zagrożenia. Pojmowana jest jako zespół sprzężeń między jego elementami a systemem jako całością. Struktura systemu międzynarodowego jest stała tylko dla danego systemu.

3. SYSTEM MIĘDZYNARODOWY: PROBLEM KLASYFIKACJI

Wyodrębniane z systemów wyższego rzędu, przy zastosowaniu następujących czynników;

-skali spójności elementów współtworzących system

- charakteru wzajemnych powiązań

-układu sił w systemie

-struktury regulacji w systemie

4. SYSTEM MIĘDZYNARODOWY: DYLEMAT ZMIANY SYSTEMU

Ruch systemów międzynarodowych symbolizuje proces przechodzenia od stanu stabilizacji i równowagi do jego destabilizacji i upadku. Ważną rolę w tym procesie odgrywają zdolności regulacyjne i modyfikacyjne systemu.

5. SYSTEM MIĘDZYNARODOWY A WSPÓŁCZESNE MODELE ŁADÓW MIĘDZYNARODOWYCH

Odwołując Się do nie tak odległej historii stosunków międzynarodowych, najdłuższy od zakończenia II Wojny Światowej był ład określany jako dwubiegunowy albo inaczej bipolarny. Oznaczał on taki układ potencjałów w systemie międzynarodowym w którym tylko dwa państwa posiadały narzędzia pozwalające im skutecznie kontrolować lub wpływać na zachowania i politykę państw swojej hemisfery.

System jednobiegunowy

Charakteryzuje się tym że tylko jedno z supermocarstw jest zdolne do formułowania i narzucania pozostałym uczestnikom określonych reguł zachowań, przede wszystkim w sferze stosunków politycznych a także gospodarczych, handlowych czy finansowych. Obecnie mamy właśnie system jednobiegunowy.

System multipolarny

Istnieje wielość niezależnych centrów zdolnych do określenia owych reguł oraz dystrybucji i redystrybucji władzy. Aby sprawniej funkcjonował, powinno go tworzyć co najmniej pięć potęg, które by łączył sprawny system wartości, określony rodzaj sprężeń, interesy oraz wola utrzymania istniejącego statusu quo. Aktualnie taką rolę mogą tworzyć mocarstwa takie jak USA, UE, FR czy Chiny.

6, MOCASRTWA I SUPERMOCARSTWA W SYSTEMIE MIĘDZYNARODOWYM

Mocarstwa skupiają się do osiągnięcia dominacji w swoim regionie, nie mają na tyle wysokiego potencjału aby wywierać wpływ na zakres szerszy niż swój kontynent. Supermocarstwa z kolei mogą wywierać presję oraz wpływy na państwa położone nawet poza ich obszarem terytorialnym. Przykładem jest USA.

POLITYCZNO-PRAWNE FORMY ORGANIZACYJNE STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH

1. ORGANY PAŃSTWA W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH

Uczestnicy stosunków międzynarodowych, zwłaszcza posiadający podmiotowość prawnomiędzynarodową, funkcjonują za pomocą uprawnionych do niej i wyspecjalizowanych organów. Działania te w szerokim ujęciu noszą nazwę dyplomacji. Dyplomacja jest głównym narzędziem uprawiania polityki zagranicznej państw. Wyróżniamy następujące formy dyplomacji:

• Dyplomacja prowadzona o charakterze myśli specjalnych
• Dyplomacja dwustronna, której przykładem są misje specjalne
• Dyplomacja gospodarcza
• Dyplomacja konferencyjna
• Dyplomacja kolektywna

Zmiany zachodzące w stosunkach międzynarodowych i zadaniach służby dyplomatycznej powodowały rozbudowę ich funkcji. Obecnie funkcje dyplomacji:

• Reprezentowania państwa wysyłającego w państwie przyjmującym
• Ochrony interesów państwa wysyłającego, jak również interesów jego obywateli i osób prawnych
• Rozwijania przyjaznych stosunków między państwami
• Działania na rzecz utrzymania pokoju i bezpieczeństwa w świecie
• Prowadzenia negocjacji i konsultacji z władzami państwa przyjmującego
• Promowania własnego państwa w dziedzinie międzynarodowych stosunków międzynarodowych
• Zapoznanie się z wszelkimi zasadami które obowiązują państwo przyjmujące

Organy państwa

• Głowa państwa
• Rząd
• Premier
• Minister spraw zagranicznych
• Organy centralne o kompetencjach
• Parlament

Obowiązki głowy państwa

• Reprezentowanie państwa w stosunkach międzynarodowych
• Strzeżenie jego suwerenności
• Powoływanie i odwoływanie przedstawicieli dyplomatycznych
• Przyjmowanie listów i odwoływanie adekwatnych przedstawicieli dyplomatycznych innych państw
• Ratyfikowanie i wypowiadanie umów międzynarodowych
• Podejmowanie decyzji o stanie wojny

Minister spraw zagranicznych

• Opracowywanie i realizacja głównych kierunków polityki zagranicznej
• Reprezentowanie państwa na arenie międzynarodowej
• Ochrona interesów państwa na arenie międzynarodowej
• Rozwijanie współpracy międzypaństwowej z innymi państwami oraz organizacjami międzynarodowymi

Minister obrony narodowej

• Realizacja międzynarodowej współpracy wojskowej
• Tworzenie w ich resortach komórek organizacyjnych do spraw stosunków z zagranicą
• Przedstawianie kandydatów na attache wojskowych

Parlament

• Ustalanie głównych celów polityki zagranicznej
• Kontrolę przy pomocy komisji parlamentarnych
• Ratyfikowanie lub wyrażane umów międzynarodowych
• Uchwalanie budżetów ministerstw spraw zagranicznych
• Decydowanie o przystąpieniu do sojuszy wojskowych

Służbę zagraniczną państwa tworzą następujące organy

• Misje specjalne
• Stałe przedstawicielstwa dyplomatyczne
• Misje przy organizacjach międzynarodowych
• Przedstawicielstwa handlowe
• Misje wojskowe
• Służba konsularna
• Instytuty kultury i ośrodki informacji

Rola misji specjalnych

• Wizyty państwowe głów państw
• Spotkania na najwyższym szczeblu
• Wizyty oficjalne i robocze
• Delegacje oficjalne
• Wizyty prywatne osobistości państwowych

Funkcje urzędu konsularnego

• Ochronę interesów państwa i jego obywateli
• Popieranie rozwoju stosunków handlowych
• Wystawianie paszportów, wiz, dokumentów podróży
• Udzielanie pomocy własnym obywatelom

2. PRAWNE REGULACJIE STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH

Normy moralne wywodzą się ze starych kodeksów o silnej podbudowie religijnej i są oparte na systemach wartości mających charakter uniwersalny. Normy polityczne z kolei akcentują działania zewnętrzne poszczególnych państw i oceniają je z punktu widzenia wartości preferowanych przez określoną grupę państw.

3. NEGOCJACJE MIĘDZYNARODOWE

Negocjacje instrumentalne

Negocjacje mogą być prowadzone gdy przynajmniej jeden z partnerów jest w pełni świadomy tego że nie dojdzie między stronami do kompromisu.

Wikłanie

Charakteryzuje się wysoką wrażliwością aktorów międzynarodowych na wszelkie działania podejmowane przez uczestników stosunków międzynarodowych.

Koordynacyjność

Polega inaczej na kooperacji czyli mówiąc językiem potocznym na wzajemnej współpracy, dwóch lub większej ilości podmiotów zamierzających do osiągnięcia konkretnego celu.

Pryncypialność

Dotyczą kluczowych sytuacji które dzielą aktorów międzynarodowych biorących w nich udział. Zmierza do wzajemnego odwoływania się do zasad.

4. REŻIMY MIĘDZYNARODOWE

Reżim rozwinięty

Dotyczy porozumień regulujących kwestie komunikacji międzynarodowej lub ochrony granic państwa. Przykładem jest Grupa Schengen.

Martwy reżim

Charakteryzuje się istnieniem sformalizowanych zasad określających sposób postępowania państw, jednak żaden z członków reżimu lub zdecydowana większość nie stosuje się do tych zasad.

Reżim milczący

Polega na przestrzeganiu nieformalnych ustaleń prawa zwyczajowego lub na świadomość istnienia wspólnego interesów członków reżimu.

5. SOJUSZE

Układ

Najbardziej ogólny ze wszystkich rodzajów sojuszu. Układ to oczekiwanie przywódców państw dotyczące wsparcia zignorowania lub przeciwstawienia się ich akcji na arenie międzynarodowej.

Koalicja

Oznacza taki związek państw który z założenia ma charakter krótkotrwały i służący osiągnięciu konkretnego i ściśle określonego celu.

Ententa

Sojusz ma charakter niesformalizowany, sojusz wyrażający raczej dążenie do wspólnych poglądów i realizacji określonych celów, działa na zasadzie „dżentelmeńskiej umowy”.

PATOLOGICZNE FORMY PRZEJAWIANIA SIĘ STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH

1. ZBROJENIA, WYŚCIG ZBROJEŃ I ROZBROJENIE

Średni przyrost wydatków na zbrojenia wynosi 3,5%. Ściśle z tym związanym zagadnieniem jest handel bronią, łączy się w tym również kwestia wyścigu zbrojeń. Największymi dostawcami broni są USA, Francja, Chiny, Niemcy i Wielka Brytania.

2. WOJNY I KONFLIKTY ZBROJNE W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH

Doświadczenia po II wojnie światowej sprawiły natomiast że wprowadzono zakaz użycia siły ale też groźby jej użycia. Wskazuje to na chęć wyeliminowania siły z życia społecznego. Obecnie prawo międzynarodowe na użycie siły pozwala jedynie w samoobronie.

Uznanie wojny jest wtedy kiedy zachowane są następujące warunki

• Stronami których ona dotyczy są państwa
• Przejście do stanu wojny nastąpiło po jej wprowadzeniu
• Doszło do zerwania stosunków dyplomatycznych
• Akty walki
• Zakończenie wojny jest zawarciem traktatu pokoju

Warunki konfliktu zbrojnego

• Co najmniej po jednej ze stron udział biorą formacje wojskowe
• Prowadzenie zorganizowanych i planowanych działań
• Działania wojskowe są prowadzone przez pewien czas
• Wysoka intensywność działań zbrojnych

Rodzaje konfliktów

• Rebelia
• Pucze wojskowe
• Represalia
• Bunty
• Zamieszki

Rodzaje konfliktów(działania)

• Międzynarodowe i wewnętrzne
• Sprawiedliwe i niesprawiedliwe
• Legalne i nielegalne
• Globalne, regionalne i lokalne
• Wojny secesyjne, religijne, etniczne, narodowowyzwoleńcze

Rodzaje sił zbrojnych biorących udział w konfliktach

• Regularne siły zbrojne i pokojowe
• Grupy paramilitarne
• Oddziały samoobrony(obrona konkretnego regionu)
• Najemnicy, ochotnicy, firmy ochroniarskie, organizacje terrorystyczne

3. TERRORYZM MIĘDZYNARODOWY

Terroryzm stanowi jedną z form przemocy politycznej. Zdefiniować należy go jako polityczne motywowaną przemoc skierowaną przeciwko celom nie walczącym w zamierzeniu przekazania komunikatu szerokiej widowni. Terroryzm traktowany jest jako strategia asymetryczna, zaprojektowana tak by służyć słabszym stronom konfliktów(broń słabych).Współczesny terroryzm wyraźnie odzwierciedla przemiany zarówno ilościowe jak i jakościowe. Obecnie kształtowana jest ona przez zjawiska, które odciskają się piętnem na ładzie międzynarodowym, jak globalizacja oraz nowych obszarów aktywności politycznej. Jednocześnie sam terroryzm ewoluuje wraz z transformacją międzynarodowej rzeczywistości. Globalizacja bez której uwzględnia nie sposób zrozumieć zjawiska terroryzmu, wpływa na jego umiędzynarodowienie. Globalizacja ułatwia zadania terrorystyczne.

4. KONCEPCJA HUNTINGTONA

Oto jej elementy

• Cywilizacje są zróżnicowane wewnętrznie
• Niejasnych elementów obszarów cywilizacyjnych
• Procesów unifikacji kulturowej i transferu wartości
• Złożoności obecnych konfliktów

5. ZAGROŻENIA EKOLOGICZNE-SUROWCOWE

Rodzaje zagrożeń

• Rozprzestrzenianie toksycznych substancji radioaktywnych
• Niszczenie lasów
• Zanieczyszczenia wód morskich
• Zanieczyszczenia górnych warstw atmosfery
• Efekt cieplarniany

Przyczyną konfliktów surowcowych jest

• Dostęp do surowców energetycznych
• Wejście w posiadanie złóż surowców mineralnych
• Dostęp do wody

UNIA EUROPEJSKA JAKO WSPÓLNOTA POLITYCZNA, EKONOMICZNA I BEZPIECZEŃSTWA

1. POJĘCIE, ETAPY I PŁASZCZYZNY INTEGRACJI

W ramach integracji tworzą się

• Sferę wolnego handlu
• Unię celną
• Wspólny rynek
• Unię gospodarczo monetarną

Czynniki sprzyjające procesom integracyjnym w Europie

• Silne ruchy federalistyczne
• Realizację planu Marshalla
• Zagrożenie komunistyczną ekspansją
• Dwu blokowy system
• Wzrastająca pozycja USA
• Problem Niemiec

3. OD WSPÓLNOTY DO UNII

Na mocy traktatu fuzyjnego – Układu z 25 marca 1957 r. o wspólnych organach WE (tzw. pierwszy traktat fuzyjny) Wspólnoty uzyskały wspólne organy: Zgromadzenie Parlamentarne i Trybunał Sprawiedliwości. Na mocy kolejnego traktatu fuzyjnego, od 1967 r. wszystkie trzy ówcześnie istniejące Wspólnoty (Europejska Wspólnota Węgla i Stali, Europejska Wspólnota Energii Atomowej oraz Wspólnota Europejska) uzyskały kolejne wspólne organy: Radę Ministrów i Komisję.

Na mocy Traktatu lizbońskiego 1 grudnia 2009 r. Unia Europejska nabyła osobowość prawną i zastąpiła Wspólnotę Europejską, przejmując wszystkie jej kompetencje. Zniesiony został również podział na filary.

4. ISTOTA UNII EUROPEJSKIEJ

Podstawowe cele UE

• Dążenie do postępu ekonomicznego
• Solidarność między narodami
• Wspieranie pokoju i bezpieczeństwa w Europie
• Ustanowienie jednolitego obywatelstwa europejskiego
• Wzmocnienie bezpieczeństwa osobistego obywateli

5. INTEGRACJA PO MAASTRICHT

Kluczowe decyzje Traktatu z Maastricht

• Budowa unii gospodarczo-monetarnej
• Pogłębianie integracji politycznej
• Rozszerzenie wspólnot

6. STRUKTURA INSTYTUCJONALNA UNII EUROPEJSKIEJ

Rada Europejska

Europejskiej może otrzymać pełnomocnictwo od co najwyżej jednego pozostałego członka. Rada Europejska podejmuje większością zwykłą decyzje w sprawach proceduralnych i uchwala regulamin wewnętrzny.

Rada Unii Europejskiej pełni funkcje

• Prawodawczą
• Koordynacji
• Wykonawcze
• Nominacyjne
• Budżetowe

Komisja Europejska jej cele

• Ustalanie celów i polityki działań
• Czuwanie nad polityką UE i jej budżetem
• Egzekwowanie prawa europejskiego
• Reprezentowanie UE na arenie międzynarodowej

Parlament Europejski

• Funkcja uchwałodawcza
• Funkcje budżetowe
• Funkcje kontrolne
• Nominacyjne

Trybunał Sprawiedliwości uprawnienia

• Kontroli legalności aktów prawnych
• Kontroli postępowania praw członkowskich
• Opinii w sprawie umów międzynarodowych
• Odesłań składanych przez sądy krajowe

Sąd pierwszej instancji

Początkowo organ wspomagający prace trybunału sprawiedliwości, obecnie stanowi on autonomiczny sąd którego skład jest wyłaniany analogiczne jak Trybunał Sprawiedliwości z tym że nie ma instytucji generalnych.

7. SPRZECZNOŚCI SYSTEMOWE

W ostatnich latach chyba najbardziej spektakularnym przykładem istnienia wyraźnych sprzeczności w interesach państw członkowskich jest traktat konstytucyjny. Wywoływał liczne sprzeciwy i nie zawsze podobne poglądy wspólnoty. Miał nadać Unii podmiotowości międzynarodowej.

EUROPA ŚRODKOWA

1. POJĘCIE EUROPY ŚRODKOWEJ

Obejmuje ziemie dawnej Rzeczpospolitej oraz Rumunii, Węgier, Czech, Słowacji czy Chorwacji. Koncepcja idei Europy Środkowej, była swoistym narzędziem politycznym. Najnowszy podział składa się z następujących państw takich jak Polska, Ukraina, Białoruś, Czechy, Słowacja, Węgry, Litwa, Łotwa, Estonia i państwa bałkańskie.

2. GENEZA SYSTMU

Czynniki historyczno-kulturowe

• Niechęć do władzy autorytarnej
• Konieczność przyjęcia podobnych rozwiązań kulturowych
• Hegemonia ZSRR

Czynniki polityczne

• Upadek systemu bipolarnego
• Odejście od doktryny Breżniewa
• Rozwiązanie Układu Warszawskiego

Czynniki ekonomiczne

• Rozwiązanie RWPG
• Aspiracje do współpracy z Zachodem w ramach UE
• Transformacja systemu ekonomicznego

3. OBSZARY AKTYWNOŚCI

• EFTA
• Rada Nordycka
• NATO
• OBWE
• EOG

FEDERACJA ROSYJSKA I WSPÓLNOTA NIEPODLEGŁYCH PAŃSTW

1. FEDERACJA ROSYJSKA – PROBLEM SUKCESJI PO ZSRR

W grudniu 1991 ZSRR przestało istnieć. Proces rozpadu ZSRR przebiegał w dwóch etapach najpierw o suwerenności państwowej, oznaczającej zamiar wystąpienia ze Związku. Druga zaś o niepodległości państwowej. Zgodnie z nową konstytucją ustanowioną w 1993 roku Rosja stała się państwem demokratycznym, po raz pierwszy w historii. Po przejęciu w 1999 roku władzy przez Władimira Putina zdecydowanie wzmocniono autorytet głowy państwa. Aktualnie ustrój w Rosji jest bliższy ku autorytaryzmowi niż standardom demokracji zachodnich.

Polityka zagraniczna Rosji

• Marginalizowanie znaczenia ONZ i NATO
• Sprzeciw wobec jednobiegunowego modelu świata
• Prowadzenie polityki ekonomicznej
• Monopol energetyczny
• Dążenie do osiągnięcia dominacji w regionie Europy środkowo-wschodniej
• Poparcie w walce z terroryzmem i zagrożeniami transnarodowymi
• Wzmocnienie pozycji ekonomicznej
• Umacnianie pozycji Rosji we wspólnocie WNP
• Integracja z państwami WNP

Zagrożenia bezpieczeństwa Rosji

• Destabilizacja integracji WNP
• Działania zmierzające do naruszenia stabilizacji globalnej i regionalnej
• Próby ingerencji w sprawy Rosji
• Rozprzestrzenianie broni masowego rażenia
• Rozszerzanie bloków wojskowych i sojuszy regionalnych
• Akcje wojskowe skierowane przeciwko Rosji

Bezpieczeństwo na obszarze WNP

• Tworzenie systemu bezpieczeństwa zbiorowego w ramach WNP
• Przeciwdziałaniu i rozwiązywaniu konfliktów postradzieckich
• Utrzymywanie baz wojskowych w niektórych państwach postradzieckich
• Tworzenie koalicyjnych ugrupowań wojennych
• Zarządzenie kryzysowe i walka z terroryzmem
• Kontrola zbrojeń

2.WNP: PRZEJAW I FORMA INSTYTUCJONALIZACJI WSPÓŁPRACY PAŃSTW OBSZARU BYŁEGO ZSRR

Organizacje w ramach WNP

• Rada Szefów Państw
• Rada Szefów Rządu
• Rada Spraw Zagranicznych
• Rada Ministrów Obrony WNP
• Rada Dowódców Wojsk Ochrony Pogranicza
• Zgromadzenie Międzyparlamentarne
• Trybunał Gospodarczy
• Sekretariat Wykonawczy WNP

Organizacje Euroazjatyckie

• GUAM
• Euroazjatyckie stowarzyszenie gospodarcze
• Państwa związkowego Rosji i Białorusi
• Kaukaska Czwórka

SYSTEM PANEUROPEJSKI

1. GENEZA I EWOLUCJA KBWE

Wielkim osiągnięciem KBWE jest zorganizowanie dwóch rund rokowań w Wiedniu 9 III 1989 – 19 XI 1990 i 26 XI 1990 – 10 VII 1992, poświęconych redukcji konwencjonalnych sił zbrojnych w Europie. Zgodnie z przyjętymi postanowieniami każde państwo może mieć ściśle ustalony pułap uzbrojenia. Kolejnym, istotnym czynnikiem wpływającym na funkcjonowanie KBWE po upadku komunizmu był podział ZSRR, rozpad Jugosławii i Czechosłowacji, dlatego też zwiększyła się liczba członków KBWE do 54 państw, leżących na obszarze od Atlantyku do Władywostoku oraz Kanady. Po zakończeniu zimnej wojny przed KBWE stanęły również bardzo trudne wyzwania nowego typu powodujące niestabilność na kontynencie europejskim. Przede wszystkim chodzi o wojny na tle etnicznym w krajach byłej Jugosławii, konflikt między Armenią i Azerbejdżanem o Górny Karabach, konflikt w Gruzji o Abchazji.

2. PROCES INSTYTUCJONALIZACJI SYSTMEMU

Upadek ustroju komunistycznego oraz podpisanie w Paryżu 21 listopada 1990 Karty Paryskiej zapoczątkował nową erę we współpracy między państwami europejskimi. W Paryżu dostrzeżono potrzebę instytucjonalizacji KBWE, zarówno na płaszczyźnie politycznej jak i instytucjonalnej. Ustalono, że konferencje przeglądowe odbywać się będą, co dwa lata, na poziomie przywódców państw lub rządów. Ministrowie spraw zagranicznych spotykać się będą, co najmniej raz w roku jako formalna Rada. Utworzono także Komitet Starszych Urzędników, niewielki stały sekretariat w Pradze, Biuro Wolnych Wyborów w Warszawie, Centrum Zapobiegania Konfliktom w Wiedniu.

Organy o charakterze politycznym w ramach KBWE

• Spotkania szefów państw i rządów
• Konferencje przeglądowe
• Rada ministerialna
• Wysoka rada
• Stała rada
• Urzędujący przewodniczący
• Sekretariat
• Sekretarz generalny
• Wysoki komisarz OBWE do spraw mniejszości narodowych
• Biuro instytucji demokratycznych i praw człowieka

Funkcja kontrolna

Polegała na porównywaniu państw członkowskich i ich zgodności bądź niezgodności z normami przyjętymi przez organizację, jest chyba najbardziej rozwiniętą funkcją OBWE.

Funkcje operacyjne

Polega na świadczeniu usług przez organizację, mogą przejawiać się w udzieleniu pomocy finansowej, państwom członkowskim, szkoleniu kadr, tworzeniu programów rozwojowych, pomocy przy budowie instytucji demokratycznych czy społeczeństwa demokratycznego.

3.POZYCJA OBWE W SYSTEMIE MIĘDZYNAORODWYM

Celem OBWE jest umacnianie bezpieczeństwa i współpracy na obszarze działania w trzech wymiarach bezpieczeństwa: polityczno-wojskowym, gospodarczo-ekologicznym i ludzkim. Decyzje w ramach OBWE podejmowane są w oparciu o zasadę konsensusu. Deklaracje i decyzje OBWE mają charakter polityczny i nie są prawnie wiążące. OBWE ściśle współpracuje z innymi organizacjami międzynarodowymi m.in. ONZ, Radą Europy, Unią Europejskiej. Bliskie kontakty szczególnego rodzaju utrzymuje z pięcioma państwami azjatyckimi: Afganistanem, Japonią, Koreą, Mongolią i Tajlandią oraz sześcioma śródziemnomorskimi: Algierią, Egiptem, Izraelem, Jordanią, Maroko, Tunezją oraz z Australią.

REGIONALIZM W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH

1. POJĘCIE I ISTOTA REGIONALIZMU

Traktowanie regionalizmu jako zjawiska przeciwstawnego globalizmowi, postrzeganie procesów regionalizacji traktowane są jako antidotum na negatywne skutki jakie niosą procesy globalizacji. Współpraca regionalna uwzględnia lokalną specyfikę zapewnia lepsze warunki do rozwiązywania konfliktów i problemów o charakterze ponadpaństwowym oraz gwarantuje bardziej sprawiedliwy podział korzyści z handlu i współpracy gospodarczej.

Charakterystyka regionalizmu

• Ruch i prądy społeczne przeciwstawiają się procesom globalizacji
• Regionalna współpraca międzynarodowa
• Regionalna integracja gospodarcza

Funkcja integrująca

Najbardziej widoczna funkcja regionalizmu, wynikająca z samej jego istoty. Współpraca regionalna z jednej strony jest konsekwencją wspólnych celów, wartości i dążeń.

Funkcja porządkująca

Polega na tworzeniu pisanych i niepisanych norm, wzorców, zachowań i instytucji, które porządkują i instytucjonalizują stosunki w regionie.

Funkcja przymuszająca

Polega na tym że współpraca regionalna zmusza państwa do przestrzegania pewnych norm i zachowań reguł które zostały ustanowione.

Funkcja dynamizująca

Rozwój regionalizmu wymusza na jego uczestnikach działania adaptacyjne, skłania do szukania nowych rozwiązań w ich polityce zewnętrznej.

2. REGIONY I REGIONALIZACJA

Kryterium systemowe

Pozwala wyróżnić region na podstawie panujących w nim formalnych i nieformalnych relacji oraz powiązań wzajemnych

Kryterium wspólnego interesu regionalnego

Jest to rodzaj polityki państw traktujących regionalizm jako strategię utrzymywania wpływów w poszczególnych częściach globu.

3. EWOLUCJA RGIONALIZMU

Podejście regionalne w polityce zagranicznej państw, traktujących regionalizm jako narzędzie ich strategii zewnętrznej. W tym znaczeniu regionalizm staje się najczęściej środkiem polityki wielkomocarstwowej, czego przykładem mogą być Stany Zjednoczone, wcześniej także ZSRR. W przypadku USA regionalizm traktowany jest dziś jako „właściwe i konkretne przystosowanie globalnej strategii działania do specyficzności danego regionu" i jest on ważnym narzędziem utrzymywania wpływów na całym świecie.

4. PŁASZCZYZNY REGIONALIZACJI

Współczesne procesy regionalizacji urzeczywistniają się w płaszczyźnie za­równo ekonomicznej, jak i politycznej, przy czym obie te sfery są ze sobą naj­częściej związane i wzajemnie się warunkują. Należy przy tym zaznaczyć, że współpraca polityczna państw regionu obejmuje zazwyczaj szeroko rozumianą problematykę pokoju i bezpieczeństwa, choć coraz częściej przedmiotem wspól­nego zainteresowania stają się także kwestie związane z ochroną praw człowieka, rozwojem kultury, edukacji, turystyki.

Formy integracji regionalnej

• Strefa wolnego handlu
• Unia celna
• Wspólny rynek
• Unia ekonomiczno-walutowa
• Unia polityczna

Cechy regionalizmu

• Większa otwartość na partnerów spoza regionu
• Mniejszy poziom instytucjonalizacji struktur regionalnych
• Coraz większa współpraca państw rozwijających się
• Regionalizacja podmiotu ekonomicznego
• Podmiotowość współpracy regionalnej

AFRYKA WE WSPÓŁCZESNYCH STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH

1. AFRYKA W OKRESIE KOLONIALNYM

Afryka jest drugim po Azji obszarem pod względem powierzchni kontynentalnej. Afryka w porównaniu z innymi kontynentami ma najsłabiej rozwiniętą linię brzegową. Brak naturalnych zatok i portów sprawiał, że ogromne obszary Afryki przez stulecia pozostawały w izolacji i nie uczestniczyły w wymiarze międzynarodowym oraz nie utrzymywały kontaktów z otoczeniem zewnętrznym. W okresie przed kolonialnym w większości państw Afryki nie wykształciły się trwałe państwa zdolne do obrotu międzynarodowego. Ostatnia faza podboju kolonialnego Afryki trwała stosunkowo krótko. W ciągu ostatnich trzech dekad XIX wieku europejskie mocarstwa kolonialne zdobyły i podzieliły między sobą praktycznie cały kontynent. W 1885 roku na kongresie berlińskim dokonano podziału Afryki. Drugi okres to czas kolonialny. Trwał on 70 lat, miał on jednak decydujący wpływ na znaczenie gospodarcze Afryki i jej rozwój społeczny. Europejczycy brutalnie tłumili przez ten okres wszelkie aspiracje niepodległościowe, zaś po odzyskaniu niepodległości państwa Afrykańskie po utracie swojego „protektora” popadały w skrajną biedę i dewastację gospodarczą. Kraje nękały wojny domowe oraz wysoki wskaźnik korupcji. W wielu regionach Afryki ukształtowała się monokultura, czyli wytwarzanie jednego lub kilku produktów (kawa, orzechy czy sizal).

2. PROCES DEKOLONIZACJI AFRYKI

W latach 20. XX wieku rozpoczął się okres dekolonizacji Afryki. II Wojna Światowa znacząco go przyśpieszyła. Wojna wzmocniła procesy emancypacji politycznej w koloniach Afryki. Zwycięskie USA i ZSRR liczyły że dawne kolonie Francji, Wielkiej Brytanii czy Portugalii i Niemiec, znajdą się teraz dzięki temu w ich strefach wpływów. W grudniu 1960 ONZ przyjęło deklarację o przyznaniu niepodległości krajom i narodom kolonialnym, potępiając wszelkie przejawy i formy kolonializmu. Warto zaznaczyć że większość państw afrykańskich nie istniała w okresie przed kolonialnym. A zatem nie tyle odzyskały one niepodległość ile były zupełnie nowymi państwami, ukształtowanymi przez mocarstwa kolonialne. Rok 1960 był określany jako „Rok Afryki”. Przyniósł on niepodległość aż 18 koloniom. Z kolei pod koniec 1965 roku istniało już na obszarze Afryki 36 niepodległych państw. Szczególnym przypadkiem procesu dekolonizacji jest RPA. Po uzyskaniu niepodległości władzę w kraju przejęła biała mniejszość. Wprowadziła politykę segregacji rasowej zwanej potocznie – apartheid. Zdecydowana większość państw afrykańskich i świata potępiło zachowanie RPA ogłaszając bojkot i nie uznawanie państwa. Dopiero w 1990 prezydent Klerk zaczynał stopniowo znosić ten łamiący prawa człowieka system. Przełomem były lata 1994-1996. Władzę w kraju objął Nelson Mandela, likwidując resztki apartheidu, oraz wprowadzając nową konstytucję.

3. PROBLEMY POLITYCZNE WSPÓŁCZENSEJ AFRYKI

Przyczyny problemów politycznych w Afryce

• Problemy secesyjne
• Wojny domowe
• Konflikty na tle etnicznym, religijnym i ekonomicznym (wojny diamentowe)
• Separatyzm muzułmański
• Tworzenie państw opartych na prawie Koranicznym
• Problem uchodźców
• Problem głodu
• Analfabetyzm
• Kryzysy społeczno-gospodarcze
• Hasła świętej wojny wśród muzułmanów

4. PROBLEMY ROZWOJU SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO AFRYKI

Przyczyny problemów gospodarczych w Afryce

• Niezdolność krajów Afrykańskich do przezwyciężenia problemów zadłużenia gospodarek
• Niski wskaźnik PKB
• Dystans cywilizacyjny między resztą świata
• Czarna Afryka – najbiedniejszy obszar świata
• Brak infrastruktury transportowej
• Relatywnie wysokie koszty życia w porównaniu z resztą świata
• Przemyt
• Uzależnienie od zewnętrznych źródeł finansowych
• Problem uchodźców
• AIDS

5. KONFLIKTY ZBROJNE WE WSPÓŁCZESNEJ AFRYCE

Miejsca konfliktów zbrojnych (najważniejsze)

• Angola
• Sierra Leone
• Somalia
• Etiopia
• Liberia
• Egipt
• Libia
• Sudan
• Tunezja

Rodzaje konfliktów zbrojnych

• Walka pomiędzy ZSRR a USA o wpływy w regionie
• Konflikty surowcowe (wojny diamentowe)
• Wojny domowe (Libia)
• Wojny graniczne (obszar Czarnej Afryki)
• Zamieszki i przewroty wojskowe

6. PROCESY INTEGRACYJNE W AFRYCE

Unia Afrykańska i jej cele

• Realizowanie idei solidarności między państwami afrykańskimi
• Przyśpieszenie integracji politycznej, gospodarczej i ekonomicznej
• Współpraca z ONZ
• Popieranie postulatów zwartych w Karcie Narodów Zjednoczonych i Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka
• Prowadzenie wspólnych negocjacji międzynarodowych
• Promocja nauki i techniki
• Dążenie do zatarcia różnic między Afryką a resztą świata
• Stworzenie warunków niezbędnych do odgrywania zdecydowanie większej roli kontynentu w relacjach ze światem

7. MIĘDZYNARODOWA POMOC DLA AFRYKI

Rodzaje pomocy dla Afryki

• Promocja edukacji oraz walka z analfabetyzmem
• Walka z AIDS, gruźlicą i malarią
• Akcje humanitarne
• Dostarczanie żywności
• Dawanie pożyczek
• Pomoc w procesie tworzenia struktur demokratycznych
• Wprowadzanie standardów w zakresie przestrzegania praw człowieka
• Prowadzenie misji pokojowych na w przypadku działań zbrojnych
• Prowadzenie pokojowych mediacji przez mocarstwa światowe w przypadku wybuchu wojny

REGION AZJI I PACYFIKU W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH

1. SPECYFIKA I WEWNĘTRZNE ZRÓŻNICOWANIE REGIONU

Azja i Pacyfik, jako kategoria analityczna, charakteryzuje się komplementarnością państw regionu, które są podstawą kształtowania wspólnych interesów i przynależności do danej wspólnoty. Sercem obszaru jest strefa rozciągająca się od Półwyspu Koreańskiego, Japonii i Chin na północy po Indonezję na południu państwa ASEAN. W regionie dominują państwa dla których ogromne znaczenie mają dostęp do morza i wykorzystywanie jego zasobów. Państwa obszaru Pacyfiku to USA, Kanada i Australia oraz Nowa Zelandia i państwa oceanii.

2. GŁÓWNI GRACZE I ICH STRATEGIE

Państwa najważniejsze w tym regionie

• Chiny
• Japonia
• USA
• Australia
• Kanada
• Grupa ASEAN
• APEC
• CLV (Kambodża, Laos i Wietnam)

3. PROBLEM POKOJU I BEZPIECZEŃSTWA

Problem podziału Półwyspu Koreańskiego

• Prowadzenie agresywnej polityki zagranicznej wobec swojego południowego sąsiada
• Program polityki nuklearnej (Korea Północna)
• Zjednoczenie półwyspu doprowadziłoby do zwiększenie wpływów USA i Japonii

Problem niezależności Tajwanu

• Niechęć Chin do sprawy niepodległości Tajwanu
• Tłumienie protestów przez władze chińskie w Tajwanie
• Prowadzenie polityki „jedno państwo dwa systemy” na przykładzie Hong Kongu

Problem Zwierzchności nad wyspami Spartly

• Chęć przejęcia kontroli nad wyspą przez Chiny (punkt strategiczny)
• Biegnące szalki morskie
• Chęć zaznaczenia obecności państw w tym regionie (Japonia, Korea)
• Bogate złoża surowców energetycznych
• Tworzenie granic strefy ekonomicznej

Problem zwierzchności nad Wyspami Paracelskimi

• Konflikt Wietnamu i Chin od 1954 roku
• Duże znaczenie ekonomiczne i strategiczne wyspy
• Poszerzenie granic lądowych

Przynależność wysp Senkaku

• Spór między Japonią a Chinami
• Znaczenie ekonomiczne (duża liczba zasobów energetycznych na dnie morza Wschodniochińskiego)

Problem zwrotu południowych wysp Kurylskich

• Spór rosyjsko-japoński
• Znaczenie prestiżowe dla obu państw
• Kwestia sporu wobec obszarów wokół Sachalinu

4. ROZWÓJ GOSPODARCZY W REGIONIE I JEGO SPECYFIKACJA

Polityka gospodarcza Azji i Pacyfiku

• Budowa silnych technokratycznych instytucji państwowych
• Tworzenie ładu społeczno-ekonomicznego
• Sprzyjanie w tworzeniu nowoczesnych przedsiębiorstw
• Import technologii
• Ochrona rynków wewnętrznych

5. WSPÓLNOTA AZJI WSCHODNIEJ CZY WSPÓŁPRACA PACYFIKU PROBLEM WARTOŚCI AZJATYCKICH

Manifest azjatycki

• Odrzucenie zachodniego liberalizmu
• Odrzucenie zachodniego modelu ekonomicznego i społecznego
• Kwestionowanie wartości współczesnego systemu międzynarodowego
• Zachód na równi pochyłej zaś Azja w tendencji wzrostowej

6. INSTYTUCJONALIZACJA STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH W REGIONIE

Struktura APEC

• Współpraca, konsultacje i prowadzenie dialogu
• Przejrzystość informacji
• Modernizacja i użycie nowych technologii
• Niedyskryminacja i nienaruszalność zasad narodowych

AMERYKA ŁACIŃSKA W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH

1. AMERYKA ŁACIŃSKA PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ: GRANICE I OBSZAR REGIONU

Ameryka Łacińska struktura

• Odmienność narodowa (hiszpański i portugalski)
• Religia chrześcijańska
• Panamerykanizm
• Instytucjonalizacja OPA
• Działalność integracyjna (unie celne, strefa wolnego handlu czy porozumienia preferencyjne)

2. AMERYKA ŁACIŃSKA: TRUDNY OKRES BUDOWANIA PAŃSTWOWOŚCI

1810-1840: kształtowanie się państw latynoamerykańskich

1840-1880: rywalizacja mocarstw europejskich

1880-1930: dominacja idei panamerykanizmu

1930-1960: wprowadzanie w życie idei panamerykanizmu w życie

1960 -… : powstanie nowych państw w wyniku procesu dekolonizacji

1979 -… : upadek dyktatur i rozpoczęcie procesów demokracji państw regionu

Czynniki utrudniające budowę procesów politycznych na przełomie wieków w Ameryce Łacińskiej

• Brak doświadczenia w tradycjach demokratycznych
• Brak kultury politycznej
• Rozpraszanie administracji
• Ingerencja sił zewnętrznych
• Uprzywilejowana pozycja wojska
• Dyktatury wojskowe
• Zacofanie gospodarcze

3. EKONOMICZNY POTENCJAŁ I ZRÓŻNICOWANIE W REGIONIE

Uwarunkowania gospodarcze w regionie

• 2000-2006 wyraźny wzrost gospodarczy
• Największy eksporter to Meksyk
• Brazylia największy potencjał gospodarczy
• Pomimo wzrostu cen paliwa i jego kosztów spada inflacja
• Spadek udziału w handlu światowym spada
• Nierównomierny dostęp do infrastruktury

4. INSTYTUCJONALIZACJA WSPÓŁPRACY W REGIONIE

Organizacja Państw Amerykańskich

Utworzona na podstawie Karty Organizacji Państw Amerykańskich z 30 kwietnia 1948 roku. Łączy on wszystkie 35 państw obu Ameryk. Organizacja polityczna nastawiona na mediację, dialog i podejmowanie decyzji w zakresie pokoju, oraz wspieraniem rozwoju społecznego i gospodarczego na obszarze obu Ameryk. Obejmuje działania dotyczące walki z zagrożeniami transnarodowymi, polityki antynarkotykowej, działań prowadzących do zwalczania i wyeliminowania terroryzmu.

Grupa z Rio

Jest to swoisty rodzaj nieformalnej koalicji państw Amerykańskich. Wzywały do ograniczenia obecności wojsk USA w regionie oraz rozwiązywania konfliktów zbrojnych w tym regionie. Dążenie do współpracy i do integracji w regionie. W organizacji nie uczestniczy Kuba. Dążenie do pogłębiania współpracy dotyczącej zapewnienia bezpieczeństwa w regionie. Dążenie do integracji regionalnej. Grupa z Rio zajmuje się współpracą z ONZ, OPA i innymi organizacjami międzynarodowymi.

5. STRATEGIE MOCARSTW REGIONALNYCH

Brazylia

• Promocja wizerunku Brazylii na arenie międzynarodowej, dążenie do dołączenia jako stały członek ONZ, współpraca dyplomatyczna z Indiami i RPA

Argentyna

• Wycofanie się z aktywnej polityki zagranicznej
• Koncentracja na wewnętrznych problemach gospodarczych
• Chęć przystąpienia do NATO
• Prowadzenie współpracy z Chile

Meksyk

• Koncepcja polityczna w fazie reorganizacji
• Zacieśnienia stosunków międzynarodowych z USA
• Podkreślanie znaczenia suwerenności państwowej wobec USA

Chile

• Nowoczesne siły zbrojne
• Poradzenie bliższych stosunków politycznych z USA
• Wsparcie znaczenia praw człowieka i demokracji
• Jako państwo o wysokim poziomie rozwoju gospodarczego Chile stanowi istotny element ładu na tym obszarze

Wenezuela

• Charyzmatyczna postać Hugo Chaveza
• Promocja kraju jako lidera i sponsora rozwoju Ameryki Łacińskiej
• Przeciwstawianie się wysuwaniu terroryzmu jako zagrożenia priorytetowego
• Ochrona środowiska
• Wypowiedzenia traktatu TIAR

GLOBALIZACJA W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH

1. POJĘCIE I ISTOTA GLOBALIZACJI

Termin globalizacji

• Wielowymiarowość
• Integracja rynków finansowych
• Postęp nauki i techniki
• Objęcie procesami ekonomiczno-gospodarczymi całego globu
• Internacjonalna forma globalizacji
• Proces polegający na światowej transformacji gospodarczej
• Związanie gospodarki państwowej ze światową zaciśniecie więzów a nawet pozbycia się barier ekonomicznych
• Swoboda przepływu towarów i usług
• System wzajemnych powiązań przedsiębiorstw

2. OBSZARY GLOBALIZACJI

Obszary globalizacji

• Rynki finansowe
• Korporacje
• Banki komercyjne
• Rynki usług
• Preferencyjność konsumentów

3. GLOBALIZACJA A PORLBEMY GLOBALNE

Globalizacja a problemy globalne

• Zacieranie się śladów narodowościowych
• Tworzenie się absurdów światowych i sztuczności (zwyczaje zachodnie w państwach muzułmańskich)
• Problem mcdonaldyzacji

Kontrglobalizacja

• Proces odwrotny do procesu globalizacji
• Promocja narodowych wartości i produktów
• Utrzymywanie państwowych rynków zbytu
• Kontrola państwa nad strefą ekonomiczną
• Niedopuszczanie zagranicznych korporacji albo w stopniu marginalnym do gospodarki

Alterglobalizacja

• Krytyka globalizacji i świata współczesnego
• Kojarzona z postawami anarchistycznymi, zamieszkami i rozbojami
• Głownie jej oddziaływanie można zauważyć na szczytach mocarstw światowych