Konflikty w Ameryce Łacińskiej

STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE W AMERYCE ŁACIŃSKIEJ:

• Po II wojnie światowej:

Państwa AŁ praktycznie w niej nie uczestniczyły, z wyjątkiem Brazylii i Meksyku; nie odniosły więc strat, natomiast zyskały na zapotrzebowaniu USA.

Wojna i czas po niej to podstawy rozwoju przemysłu Argentyny, Brazylii, Meksyku, Chile itd. ORAZ neokolonialnej penetracji ekonomicznej i wojskowej USA

USA – gdy tworzono ONZ – chciały mieć kraje AŁ po swojej stronie (obawa przed ZSRR, Stany mają też bazy wojskowe i misje wywiadowcze w tych krajach i wcale nie mają ochoty ich stamtąd zabierać). W obawie przed lewicowymi nastrojami popierają rządy dyktatorskie (Nikaragua, Dominikana, Gwatemala, Honduras, Salwador, Paragwaj itd.)

Koniec wojny to koniec „dobrego sąsiada” – USA chcą zamienić system panamerykański w system międzyamerykański jako sposób na hegemonię; dlatego – aby zdobyć poparcie Latynosów - bezpośrednio po Jałcie zorganizowano

KONFERENCJĘ MIĘDZYAMERYKAŃSKĄ w MEKSYKU 21 II – 8 III 1945

3 III – AKT Z CHAPULTEPEC to pierwszy zarys sojuszu

zasady: zobowiązano się do konsultacji w razie naruszenia integralności, suwerenności lub niepodległości politycznej, zalecono zawieranie traktatów zapobiegającym aktom napaści , zapowiedziano zawarcie układu regionalnego w sprawie utrzymania pokoju i bezpieczeństwa, USA wysunęły ideę „otwartych drzwi” w handlu (sprzyjanie interesom firm amerykańskich) czemu AŁ się sprzeciwiła

Jednocześnie USA zabiegały w ONZ o uznanie doktryny Monroe’go (wy nie mieszacie się do nas, my do was) za regułę bloku amerykańskiego funkcjonującą ponad ONZ. Jednobiegunowy system ułatwiłby im dominację w regionie . Urzeczywistnieniem tego stało się orędzie Trumana w 1946 – propozycja międzynarodowej współpracy wojskowej, ujednolicenie systemów szkolenia i organizacji wojsk, standaryzacja uzbrojeń

Zostało to skrytykowane, ale USA i tak osiągnęły swój cel:

VIII ’48 PAKT Z RIO DE JANEIRO (międzynarodowy traktat o pomocy wzajemnej); powtórzono zasady deklaracji z Chapultepec, strefa bezpieczeństwa rozciąga się od bieguna do bieguna , od cieśniny Beringa do wsch. wybrzeży Grenlandii

30 IV 1948 powstaje OPA – czyni Unię Panamerykańską organizacja regionalną w duchu Karty NZ (szczegóły u Michała Sz., ważne!)

OPA stała się parawanem dla działań USA, m.in. w czasie wojny koreańskiej (USA chciały użyć wojsk państw AŁ poza kontynentem, te się sprzeciwiły, tylko dyktator Kolumbii wysłał; zostało to uznane za odejście od panamerykanizmu). Podobnie z obaleniem Juana Perona w ’55 roku w Argentynie (peronizm kolidował z interesami monopoli amerykańskich, stosował obronę interesów narodowych i kontrolę państwa nad dobrami naturalnymi, zawierał sojusze z innymi państwami AŁ oraz RWPG; nowy rząd gen. Pedra Alamburu zniósł monopol w handlu zagranicznym i w ’56 Argentyna wstąpiła do OPA ). Podobnie z Gwatemalą, gdzie rządzili komuniści – USA na konfie w ’54 zainspirowały zerwanie kontaktów dyplomatycznych z tym krajem, podjęły działania dywersyjne i polityczne przeciwko G. , finansowały ataki zbrojnych ugrupowań z terytorium Hondurasu. Wywiad USA przygotowywał przewrót, więc prezydent Jacobo Arbanez ustąpił a dyktatorską władzę przejął dowódca oddziałów proamerykańskich, Castillo Armas.

USA nie zrobiły NIC jeśli chodzi o reformę rolną, zniesienie ograniczeń importowych przez państwa przemysłowe, nie odeszły od cen dumpingowych na produkty rolne. Nie podjęły działań na rzecz stabilizacji cen i ustanowienia funduszu pomocy wzajemnej.

• LATA 60.

Uwaga skupiła się na ekonomicznym aspekcie stosunków międzynarodowych; b. zła sytuacja w AŁ – spadek przyrostu produkcji globalnej brutto, wzrost inwestycji amerykańskich, wzrost inflacji i bezrobocia, masowe strajki. Następuje zerwanie z bezkrytycznym stosunkiem do polityki USA. Stany zgadzają się na utworzenie Banku Międzyamerykańskiego i Międzyamerykańskiego Funduszu Rozwoju Społecznego.

• POCZĄTEK UNIEZALEŻNIANIA SIĘ KRAJÓW AMERYKI ŁACIŃSKIEJ:

’68 uniezależnienie Peru (nacjonalizacja amerykańskiego International Petroleum Company, wywłaszczenie innych amerykańskich firm, koncesje dla europejskich firm samochodowych)

’73 Chile – po nacjonalizacji towarzystw amerykańskich toczy się spór z USA o odszkodowanie: prezydent Allende ginie w krwawym zamachu stanu; władza w ręce junty wojskowej gen. Pinocheta (Stany zadowolone, to odstraszy innych od eksperymentów marksistowskich). Początek dementi haseł o partnerstwie z USA, podważenie wiarygodności ich polityki „nowego dialogu” (sformułowana przez Kissingera w ’67)

’73 Panama dąży do dekolonizacji strefy Kanału Panamskiego, pozbawienia USA jurysdykcji nad nim i przywrócenia integralności państwa; Panama zwraca się do RB ONZ z prośbą o wyjazdową sesję (nie ufa OPA); postulaty Panamy zostają poparte, wezwano USA i Panamę do porozumienia (weto USA, ale są w izolacji na zachodniej półkuli)

7 IX 73 Carter i Torrijos podpisują traktaty w Waszyngtonie o przekazaniu Kanału (nastąpiło to w 1999 r.) oraz o trwałej neutralności i ciągłym funkcjonowaniu Kanału

Państwa latynoamerykańskie zainteresowane uniezależnieniem się wybierają zbiorowe formy działania, zwłaszcza ONZ i ruch państw niezaangażowanych. W roku 1970 na sesji ONZ 18 państw jest za deklaracją z 1960 o przyznaniu niepodległości krajom i narodom kolonialnym (żądają m.in. wpłynięcia na Wielką Brytanię w kwestii Belize, popierają kraje basenu karaibskiego). Ewoluuje ich stosunek do Kuby (więcej o Kubie u Michała ) OPA postuluje swobodę nawiązywania stosunków dyplomatycznych z tym krajem i koniec blokady, która zacieśniała kontakty gospodarcze tego kraju z RWPG. W ‘73 zażądano anulowania sankcji; Stany nie idą na to ale hegemonia USA zostaje uznana za szkodliwą. Na Konferencji Konsultacyjnej Ministrów Spraw Zagranicznych w Quito w XI ’74 uznano restrykcje za bezcelowe i anachroniczne.

W 1969 powstaje Specjalna Latynoamerykańska Komisja Koordynacyjna – żąda oparcia wzajemnych stosunków (z USA) na ogólnodemokratycznych zasadach 

Zgromadzenie Ogólne OPA 1975 PROTOKÓŁ Z SAN JOSE:

• swobodny wybór przez państwa członków OPA ustroju politycznego, gospodarczego i społecznego, konieczność zapewnienia „zbiorowego bezpieczeństwa gospodarczego”
• znoszenie sankcji zwykłą większością głosów
• zachowany został artykuł o możliwości interwencji USA w razie napaści pozakontynentalnej na jedno z państw amerykańskich

• RÓWNOWAŻENIE SYSTEMU W RAMACH INNYCH STRUKTUR (BEZ UCZESTNICTWA USA):

1960 ALALC – Stowarzyszenie Wolnego Handlu Ameryki Łacińskiej; umowy kooperacyjne, liberalizacja ceł na różne towary

SIECA - Wspólny Rynek Ameryki Środkowej – Układ Ogólny o Środkowoamerykańskiej Integracji Gospodarczej

1966 Grupa Andyjska – przyspieszenie integracji gospodarczej, wspólny system kontroli obcych inwestycji, zniesienie ceł do ’80 r. (dzięki temu eksport wew. 6-krotnie większy)

1969 Organizacja Państw Dorzecza La Platy (Argentyna, Boliwia, Brazylia, Paragwaj, Urugwaj) – wykorzystanie zasobów wodnych, ekonomiczne aspekty dorzecza

1973 Karaibski Wspólny Rynek (Barbados, Gujana, Tobago, Antigua, jamajka, Bahama, Dominikana, Grenada) + Meksyk i Kuba = Komitet Rozwoju i Współpracy, partner dla EWG i OPEC; wspólne stanowisko na konferencjach ONZ dotyczących kwestii morza

Efekty wysiłków równoważenia:

• trudności przy legalizowaniu przez USA w OPA swoich jednostronnych poczynań
• w ciągu 20 lat udział obywateli USA w administracji OPA zmniejszył się 3-krotnie
• rozwój gospodarczy, spadek udziału USA w obrotach handlowych AŁ
• rozszerzenie kontaktów dyplomatycznych z innymi kontynentami
• USA przestaje być głównym dostawcą uzbrojenia
• zgodnie występują po stronie państw rozwijających się wykorzystują presję nafty (m.in. Argentyna)

• LATA 80.

W krajach AŁ występuje kryzys zadłużeniowy - 368 miliardów $; kryzys w Meksyku pociąga za sobą inne państwa; prowadzone są rozmowy z bankami handlowymi i Klubem Paryskim na temat umorzenia/ restrukturyzacji długu;

Winą za kryzys obciążona administracja Reagana ( amerykańskie monopole kontrolują 90% inwestycji w AŁ); bezrobocie – 20%

Na forum OPA Reagan ogłasza Inicjatywę Basenu Karaibskiego (CBI) – program pomocy gospodarczej (zniesienie ceł przez USA na 12 lat, większa pomoc techniczna i szkoleniowa USA, większe kredyty dla prywatnego sektora wytwórczego, zobowiązanie przez USA innych państw do działań na rzecz programu, pomoc wojskowa). Poza ta ostatnią żadna forma pomocy nie okazała się skuteczna – protesty i krwawe zamieszki, napiętnowanie istniejącego ładu

1984 Cartagena 5-letni układ Paktu Andyjskiego z EWG; spotkanie z dłużnikami w sprawie redukcji wysokich stóp procentowych (obsługa zadłużenia zagranicznego = 2-krotny wzrost eksportu)

1984 Komisja Kissingera – raport zaleca zwiększenie pomocy gospodarczej (5 lat, 8 miliardów $); przeciwdziałanie wpływom ZSRR i Kuby  lata 80. to m.in. kryzys nikaraguański, wojna o Falklandy i interwencja na Grenadzie

Rewolucja nikaraguańska:

Pod koniec lat 70. został krwawo obalony dyktator Anastasio Somoza; olbrzymie ofiary, 25% mniejszy dochód narodowy, 1,6 mld $ długu

USA próbowały ratować reżim Somozy i szukały politycznego wyjścia z kryzysu w OPA poprzez stworzenie „sił pokojowych” albo „rządu pojednania narodowego”, jednak bez rezultatu. Teoretycznie USA uznały socjalistyczny charakter Nikaragui, ale CIA zaczęło wspierać byłych gwardzistów Somozy, Stany zablokowały Nikaraguę,; ataki, akcje sabotażowe, loty szpiegowskie itp. Zwrócenie się N. do ONZ nie przynosi efektu. Eskalacja działań wojennych skutkuje skargą Nikaragui do MTS-u w kwietniu 1984 r. Ten ostatni uznał, że ingerowano w wew. Sprawy państwa, pogwałcono suwerenność, łamano wolność żeglugi i generalnie MTS zażądał zaniechania przez USA dalszych działań; Departament Stanu zaakceptował w końcu decyzję MTS-u. (Jednocześnie Reagan mówi – w obliczu „utraty” Nikaragui o konieczności wojny wyzwoleńczej przeciwko Kubie i innym rewolucyjnym ruchom – haha  )

X 1983 interwencja na Grenadzie

Na Grenadzie zostaje zamordowany prezydent Maurice Bishop, armia u władzy; uznano że G. Odchodzi od zachodniego modelu demokracji, USA interweniują; wywołuje to sprzeciw całego świata (z wyjątkiem WB, Chile i Gwatemali). ZO ONZ wezwało do przerwania interwencji – Stany uczyniły to, ale po utworzeniu uległego sobie rządu... Miało9 to wpływ na stosunki z AŁ – zostało uznane za pogwałcenie Karty NZ

IV – VI 1982 wojna o Falklandy

Falklandy (Malwiny) były od 1833 roku brytyjskie; Argentyna chciała je odzyskać. Wielokrotne negocjacje nie dały rezultatu, 10 lat impasu w rozmowach. Argentyna próbuje je zaanektować – 6 tygodni działań wojennych; USA popierają WB (szok!), a państwa latynoamerykańskie Argentynę. Argentyna ponosi porażkę (wstrząs, zapowiedź rządów cywilnych w miejsce junty). XI – ZO ONZ przedstawia projekt rezolucji wzywającej do pokojowego uregulowania sporu dot. suwerenności wysp falklandzkich.

Skutki wojny: Argentyna odchodzi od prozachodniego neutralizmu, popiera Castro i bierze udział w szczycie państw niezaangażowanych; wiarygodność USA ulega znacznemu osłabieniu (nie zastosowały się do Paktu z Rio); sesja SELA w Caracas – zalecenie by 26 państw rozpoczęło skoordynowaną akcję międzynarodową w celu zmuszenia USA do zaprzestania dyskryminacji ekonomicznej regionu

USA obawiają się powstania nowej organizacji bezpieczeństwa bez swojego udziału, na XII Sesji Ministerialnej OPA głosują za pokojowym rozwiązaniem kwestii Falklandów.

PS. SELA powstała w latach 70. na podstawie SECLA; od 1976 wszystkie 27 państw uczestniczy; skierowana przeciwko USA, akcent na potrzebę niezależnego rozwoju.