OJA

A -Afryka

K –konferencja

k -konflikt

O –organizacja

z.w. –zimna wojna

prez. –prezydent

a/ -anty…

kol -kolonializm

K-L/B -Kongo-Leopoldville/Brazzaville

rez –rezolucja

b -bardzo

od PANAFRYKANIZMU do OJA

-Poczatkowo, XIX/XX, charakter afroamerykański

(glównie Karaiby i USA; tu: Williams, Du Bois, Garvey);

-1945 V Konferencji Panafrykańska w Manchesterze

przełomowe znaczenie -zaangażowanie się elit afrykańskich;

tu: Senghor, Kenyatta, Nkrumah

-różnorako zabarwione programy, generalnie oscylujące wokół uzyskania niepodległości drogą pokojową, walki z rasizmem, wspólnego rynku, rozwoju

-od ’45 bardziej „śmiały” charakter, żądania dekolonizacyjne

-1955 Konferencja Państw Azji i Afryki dot.Dekolonizacji i nieangażowania się w z.w.

-Kwame Nkrumah:

-inicjatorem instytucjonalizacji ruchu

-już jako prez. Ghany zwołał w

Akrze w 1958 I Konferencje niepodległych państw afrykańskich

(Ghana,Liberia,Etiopia,Egipt,Tunezja,Maroko; RPA odmówiła) tu: o koncepcji jedności Afryki, utworzeniu stałej organizacji reprezentującej Afryke i dbającej o interesy jej państw, niezaangażowanie w z.w.; impulsem do

-1958 Pozarządowa Konferencja Narodów Afryki / I K. Ludów Afryki w Akrze

1960 II K Ludów A, 1961 III K Ludów A

-kwestie a/kol, a/rasizmu, niezaangażowania, zniesienia granic kolonialnych

-inne inicjatywy:

-1958 panafrykański Ruch Wolności Afryki Wschodniej i Środkowej (Nyerere)

-1959 Unia Ghany i Gwinei +Mali 1960=> Związek Państw Afrykańskich (Nkr.)

- i.in. ale bez większej skuteczności, słabnięcie wiary w zjednoczenie

-1960 przełomowy Rok Afryki => powstawanie nowych państw, *równocześnie rozwój tendencji nacjonalistycznych, różnic państw w kwestii jedności, obawy przed neokol

-atmosfera

od 1954 powstanie a/francuskie w Algierii

1960 uznanie niepodległości Mauretanii

1960 wybuch kryzysu kongijskiego

przewrót wojskowy w Togo

-sprzeczne stanowiska wobec w/w problemów => powst.3 grup transterytorialnych:

1) 1960 „grupa Brazzaville”(konserwatywni przywódcy części frankofońskiej, 12:

Kamerun, RŚA, Czad, Kongo-B, Dahomej, Gabon, WKS, Madagaskar, Mauretania, Niger, Senegal, Górna Wolta), za:

nienaruszalnością istniejących już granic i nieingerencją w sprawy wewn, za zwołaniem okrągłego stołu dla rozwiązania kryzysu Konga-L,

poparcie FR w kwestii Algierii; uznanie niepodległości Mauretanii ALE nie jej przynależności do Maroka

2) 1961 „grupa Casablanki” (liderem Nkrumah, państwa radykalne popierające

USA: Algieria, Egipt,Ghana, Gwinea, Mali, Maroko, Libia);

Poparcie dla Maroka w sporze z Mauretania, poparcie dla Lumumby w K-L (wspieranego przez ZSRR), potępienie działań FR w Algierii

3) 1961 „grupa Monrowii” (państwa z gr. Brazzaville +Libia+

większość krajów z b/kolonii brytyjskich); za nieingerencją w spr. Wew.,

współpracą polit., przyspieszeniem rozwoju; głosy przeciwne Nkrumahow

- ok. 1962 stabilizacja w/w konfliktów w K-L i proklamowanie niepodległości Algierii

15-21 V 1963 Szczyt w Addis Abebie => 25 V POWSTANIE OJA

-inicjatywa Hajle Syllasje I; delegacje 31 państw; cele: podjecie decyzji jak integrowac Afrykę: czy w postaci ponadnarodowej federacji (gr.Cassablanki, tu: K. Nkrumah, M. Obote), czy unii suwerennych państw (gr.Monrowii, tu: L. Senghor, G. Naser, A. ben Bella);

-wiele różnych projektów, etiopski nalegał też na współpracę w zakresie wojskowej i utworzenie Rady Obrony

-szybka akceptacja rezolucji dot.: współpracy z ONZ, utworzenie strefy bezatomowej, zakazu testowania broni jądrowej, likwidacji nieafrykańskich baz wojskowych, wycofania się z umów wojskowych z obcymi mocarstwami a także rezolucje dot. współpracy gospodarczej, edukacji, nauki, kultury, zdrowia itd.

-autorem nazwy OJA Nkrumah

25 V 1963 KARTA OJA (data uznana za Dzień Afrykańskiego Wyzwolenia)

-30 niepodległych państw, potem + Togo i Maroko, RPA odmówiła

-cele i 7 zasad ich realizowania (art. 2 i 3) chlubne jak zawsze + aspekt likwidacji kolonializmu i nieangażowania się w z.w. (s.74); obowiązki nakreślone b ogólnie (art.5 i 6)

STRUKTURA OJA:

-Zgromadzenie Szefów Państw i Rządów (liderzy panstw, po 1 głosie, koordynacja OJA, uprawnienia kontrolne, ustawodawcze, powoływanie ad hoc komitetów, komisji i grup roboczych, decyzje większością 2/3, każdej sesji zwyczajnej przewodniczy przywódca kolejnego kraju lub gospodarz miejsca)

-Biuro Zgromadzenia (powst podczas każdej sesji w/w, tworzy je Przewodniczący + 8 z-ców, funkcje rzecznika i łącznika w ramach OJA)

-Rada Ministrów ( msz itp., wykonywanie poleceń ZSzPiR, łącznikiem w/w z n/w organami, decyduje większością zwykła; b dynamiczna)

-Sekretariat Generalny (siedziba w Addis Abebie; na czele Sekretarz, koordynacja działań innych organów, ich administracyjna i techniczna obsługa, wspierany przez biura regionalne)

-Komisja Mediacji, Koncyliacji i Arbitrażu (funkcjonuje od 1967)

-Komisje wyspecjalizowane : Gospodarczo-Społeczna, Obrony, Prawników, Oświaty i Kultury, Ochrony Zdrowia, Higieny i Wyżywienia, Naukowo-Techniczna, Transportu i Telekomunikacji (*obecnie 5, ds.:

1)ekonomicznych, społecznych, transportu i komunikacji,

2) edukacji, nauki, kultury i zdrowia

3) obrony

4) praw człowieka

5) pracy

-Komitety (powoływane ad hoc do opracowania projektów rezolucji)

+ nieformalny podział na 5 grup regionalnych: północną itd

AKTYWNOŚĆ OJA DO LAT 90.

próby wyzbycia się zależności kolonialnej

-nakładanie sankcji, rezolucje, izolowanie reżimów, wspieranie ruchów wyzwoleńczych przez Komitet Wyzwolenia działający od 1963, który wspierał:

ANC Afrykański Kongres Narodowy w RPA,

SWAPO organizacja Ludu Afryki Płd-Zach w Angoli,

FRELIMO Front Wyzwolenia Mozambiku w Mozambiku

PAIGC afrykańska Partia Niepodległości Gwinei i WZP w Gwinei Bissau

POLISARIO Narodowy Front Wyzwolenia Sakijat al.-Hamra i Rio de Oro z Sahary Zahodniej)

-rez z 1965 o zerwaniu stosunków dyplomat z GB i Rodezja,

-rez z 1968 o sankcjach na RPA

-rez z 1977 potępiająca udział najemników w walkach w Zairze

 nieskuteczne ponieważ powszechnie łamane i uleganie wpływom

przełom dekolonizacji 1975/80 :

1974 Gwinea Bissau, 1975 Mozambik, Angola, WZP, Wśw.Tomasza i Książęca,

1980 rząd czarnej większości w Zimbabwe

problem Sahary Zachodniej i Maroka

1976 proklamowała niepodległość i utw demok republ (SADR), ale

Maroko i Mauretania nie uznały jej, dążąc do aneksji i okupując terytorium

1978 Mauretania zaprzestaje walk, Maroko kontynuuje

1982 spór o SADR na forum OJA i ostateczne przyjęcie jej

większość państw z sekretarzem generalnym na czele za przyjęciem jej do org, natomiast ZSzPiRz za referendum (spór o ważność organów OJA)

1984 Maroko zawiesza swoje członkostwo (pozostaje obserwatorem)

1998 Maroko uzależnia swoje ponowne członkostwo od powrócenia do kwestii

kwestia konfliktu Egipt – Izrael

1967 OJA solidaryzuje się z E i krytykuje I

1974 OJA zrywa kontakty I (na ok. 15 lat)

problem z przestrzeganiem zasady Karty OJA o nieingerencji

czynne interwencje:

1964 podczas konfliktu kongijskiego

prowadzenie mediacji w Nigerii po secesji Biafry

1979-82 i 1986 wysłanie Inter-African Forces do Czadu w

celach pokojowych

 nieskuteczność tych akcji

1989 wysłanie wojsk do Etiopii w celu zakończenia konfliktu z Erytreą

kontrowersje związane ze stosowaniem zasady o nieingerencji => reżimów itp

wobec konfliktu etiopsko-erytrejskiego

wobec Ghany po zamachu na Nkrumaha w 1966

wobec Idi Amina w Ugandzie (1971-79)

• formalne zezwolenie na ingerencje w politykę wewnętrzną w

1981 Karcie Praw Człowieka i Ludów

-powołanie Komisji PCzL kontrolującej implementacje postanowień Karty,

-podstawą prawną zapis z konwencji 1969 OJA sprawuje ponadpaństwową opieką nad Afrykańczykami, którzy przestali być chronieni przez swoje państwo;

-szeroko rozbudowana kwestia uchodźców, współpraca z UNHCR i ngo’s

relacje na lini sur- i subsaharyjskiej

kraje A Płn zgrupowane równocześnie w LPA

rozbieżna polityka zagraniczna; Algieria pro panafrykańska

lata 70. współpraca, pomoc (jak widać jednocząca moc krytyki Izraela)

lata 80. spory na tle religijnym (Mauretania, Sudan)

PROBLEMY OGÓLNE

brak wyraźnego państwa-przywódcy

brak finansów, spory związane z rozdysponowaniem ich

ciągła zależność od Zachodu

podziały wewnętrzne, np. 5 w/w grup regionalnych vide interesów,

 podziały na tle ideologicznym

-1965 Wspólna Unia Afrykańsko-Malgaska

na bazie gr. Brazzaville; konserwatywne państwa frankofońskie popierane przez Zachód, zwłaszcza finansowo przez FR; postrzegana jako zagrożenie dla OJA

paraliż związany z rywalizacją bloków zimnej wojny

-lata 60. w K-L, 70. w Angoli, SAWO, Etiopia, Mozambik

silne uzależnienie realizacji celów gospodarczych od organizacji subregionalnych (SADAC i in)

brak możliwości nakładania kar i sankcji na państwa, jedynie zalecenia

trudności w sferze ustawodawstwa wewn i wprowadzania poprawek do KOJA

EWOLUCJA OJA PO ZIMNEJ WOJNIE

Atmosfera

Wygaśnięcie starych podziałów, upadek apartheidu, brak skuteczności OJA, zapaść ekonomiczna A, dezaktualizacja idei walki z kolonializmem, zmiana priorytetów (demokr, Pr czł)

=> potrzeba reformy OJA

1990 Szczyt w Addis Abebie, dot. w/w zagadnień,

1991 spotkanie w Kampali dot. rozważań nad utworzeniem KBWA

1992 spotkanie w Dakarze dot. nad sposobami zapobiegania, opanowywania i rozwiązywania konfliktów

28-30 VI 1993 SZCZYT KAIRSKI -ustanow Mechanizmu Prewencji, Opanowywania i Rozwiązywania Konfliktów

-podkreśla nadrzędność przewidywania i prewencji

-uruchamiany inicjatywą Sekretarza Generalnego (kompetencje monitorowania, wysyłania mediatorow i misji factfinding)

-tu: Organ Centralny (decyzyjny)

-ustalenie specjalnego funduszu na w/w cele (5% budżetu OJA+ co łaska)

-misje obserwacyjne:

1993 do Burundi (nadzór procesu pokojowego i wyborów)

1991-3 Rwanda (wspierana przez ONZ)

1993 w Liberii

1994 w Sierpa Leone (wspierana przez ONZ i Commomwealth)

1997-9 na Komorach

1993 apel o zadośćuczynienie w postaci transferu kapitału lub umorzenia długów ze strony państw czerpiących korzyści z kolonializmu

1994 przyjęcie RPA (sukces panafrykanizmu i rozwinięcie Komitetu Wyzwolenia)

1995 szczyt w Addis Abebie dot. ustanowienia panafrykańskich sił szybkiego reagowania oraz integracji ze światowym systemem wczesnego ostrzegania

1997 spotkanie w Harare potępiające przywódców, którzy doszli do władzy w sposób nielegalny. Deklaracja o popieraniu demokracji. (*hipokryzja OJA i podwójne standardy, bo akceptacja przywódców DRK, Maur, Czadu, BFaso, Libii, Togo)

1997 umowa obronna państw A Zachodniej (Benin, BurkinaF, WKS, Mali, Maur, Niger, Senegal, Togo) o wzajemnym udzieleniu sobie pomocy (reaktywacja porozumie z 1977) a w 1999 projekt powołania mdznrd sił pokojowych peacekeeping i funduszu dla promocji pokoju i bezpieczeństwa

1998 Specjalne Spotkanie ZSzPiRz dot. mechanizmu rozwiązywania konfliktów

8-10 VI 1998 SZCZYT OJA w Wagadugu (30 krajów)

-tuż po w wybuchu wojny Erytrei z Etiopią, kryzysem w DRK, syt w Angoli i GB

-deklaracja o ustanowieniu w każdym państwie instytucji nadzorujących obronę

-protokół o utworzeniu Afrykańskiego Trybunału Praw Czł i Ludów

przykłady działań mechanizmu

kwestia etiopsko erytrejska

98 wojna; plan pokojowy opracowany przez USA i Rwandę

negocjacje komitetu ministrów s z z BFaso, Dżibuti i Zimbabwe=>

umowa pokojowa (12 XII 2000 w Algierze w obecności ONZ)

kwestia kongijska

98 misja OJA; rozmowy pokojowe z prez L.-D. Kabilą i rebeliantami

ze wschodu koordynowane przez RM za pośrednictwem prez Zambii (F. Chiluba)

99 zawarcie pokojowego porozumienia i utworzenie Wspólnej Komisji Wojskowej

tymczasem

przewrót w Nigrze i na Komorach, próba zamachu w GBissau

1999 szczyt w Algierze o skutkach decyzji z 1997, potwierdzenie poszanowania istniejących granic, itp.

1999 nadzwyczajny szczyt w Syrcie, tu al-Kaddafi z inicjatywą utworzenia Stanów Zjednoczonych Afryki z nim samym na czele; sprzeciw RPA, Egiptu, Kenii, Nigerii, Algierii; zgoda w kwestii konieczności zmian => deklaracja o utworzeniu UA która zastąpiłaby OJA i Afrykańską Wspólnotę Ekonomiczną

2000 sesja RM w Trypolisie przyjęła projekt Aktu Ustanawiającego UA

2000 szczyt w Lome => podpisanie Aktu Ustanawiającego UA

-27 państw

-główne cele i zasady: obrona kontynentu, zakaz groźby i użycia siły, nieingerencja w spr wew, prawo do poproszenia Unii o interwencje pokojową, eliminacja barier gospod, potepienie zabójstw polit (art. 33 o zawieszeniu w członkostwie)

-struktura:

Konferencja, Rada Wykonawcza, komitety wyspecjalizowane, Parlament Panafrykański (harmonizacja systemów prawych, funk ustawodawcze, 400 parlamentarzystów z czego 35% to kobiety), Trybunał Sprawiedliwości, Komisja Wykonawcza, Komisje –Ekonomiczna, Społeczna i Kulturalna; Instytucje finansowe- ABank Centralny, AFundusz Monetarny, A Bank Inwestycyjny

-w życie po ratyfikacji przez 2/3 (36 spośród 53), po 30 dniach (26 V 2001); przez rok okres przejściowy

-porażką, bo zbojkotowany przez DRK i Angole urażeni ingerencją T w kongijsko-angolski handel bronią i diamentami

2001 sesja nadzwyczajna w Syrcie, dyskusje nt w/w Aktu, Parlamentu i Konferencji Bezpieczeństwa, Stabilizacji, Rozwoju i Współpracy w ramach regionalnych wspólnot gospodarczych (=narodziny idei RECs –Regional Economic Communities) oraz wypracowano consensus w sprawie natychmiastowego proklamowania UA

GOSPODARCZE UGRUPOWANIA SUBREGIONALNE

Wzrost ich roli od pocz 90., wobec nieudolności OJA zaproponowano by poszerzyły one swe kompetencje o kontrolowanie bezpieczeństwa, akceptacja OJA, a od 2001 propagowanie idei RECs; najważniejsze:

ECOWAS Wspólnota Gospodarcza Państw A Zach

-1975 na mocy traktatu z Lagos; 15 krajów; dominacja Nigerii; +Benin/Dahomej+Gambia+Ghana+Gwinea+GB+Liberia+Mali+Mauret+Niger+Senegal+SLeone+Togo+BFaso/GWolta+WKS

-cele: liberalizacja handlu, unia celna, niezależność ekonomiczna, swobodny przepływ towarów i usług

-silnie zinstytucjonalizowana (organy główne por. s. 89,90)

-lata 80. słaba; przyczyny: dublowanie kompetencji ECOWAS przez inne organizacje międzyrządowe, opóźnianie implementacji postanowień, niesprawna działalność Sekretariatu

-lata 90. dynamiczna: 1990 utw Stałego Komitetu Mediacji dla rozstrzygania sporów między zwaśnionymi członkami, 1991 nacisk na zakaz stosowania siły; rozwój sieci połączeń komunikacyjnych, autostrad (przybrzeżna Lagos-Nawakuszt, transsaharyjska Dakar-Ndżamena)

1993/95ż zrewidowany układ Wspólnoty : wzmożenie współpracy i rozszerzenie kompetencji w kwestiach gospod i polit, a także upoważnienie do działań w celu zapobiegania i rozwiązywania konfliktów, powołanie nowych instytucji,

-siły militarne: zaangażowane z Liberii, SLeone, GBissau,; posądzane o stronniczość; kłopoty finansowe

problemy: dominacja Nigerii lub Francji; tłem sporów dawna przeszłość kolonialna (brytyjska contra francuska)

MRU Unia Rzeki Mano

-1973 w celu rozwiązania konfliktów lokalnych, Liberia+SLeone+Gwinea

-1995 ożywienie działalności (powoł Centrum dla Pokoju i Demokr w Londynie) -cel: wypracowanie stałego mechanizmu zapobiegania konfliktom

2000 konflikt SLeone z Liberią (lider L –Ch. Tylor, udzielał milit wsparcia opozycji w SLeone- Ahmada Kabbaha i prowadził z nią handel diamentami)

SADC Południowoafrykańska Wspólnota Rozwoju

-1992 na bazie SADCC (1979 Południowoafrykańska Konferencja Koordynacji Rozwoju), Angola+Botswana+Lesotho+Malawi+Mozambik+Namibia+Suazi+ Tanzania+Zambia+Zimbabwe

-początkowo: cele- integracja gospod i uniezależnienie się od RPA; partnerami USA i Kanada,

-przemiany w 90.: zmiana struktury (podobna do OJA), utworzenie trybunału arbitrażowego, 1994 + RPA, 1995 + Mauritius, +DRK, +Seszele

-1992 trybunał do rozstrzygania sporów zwaśnionych członków

-od 1994 współpraca z UE (utworzenie grup roboczych pracujących nad nawiązaniem współpracy handlowej, polit; zapobieganie handlu bronią jądrową, wspieranie demokracji itd.) => powst Forum Parlamentarne na rzecz demok i praw człowieka

*1996 Organ ds. Polityki, Obrony i Bezpieczeństwa (prewencja, nadzór, mediacje, system wczesnego ostrzegania, peacekeeping, prawa czł), jego szefem Mugabe (); problem: czy ma to być instytucja niezależna czy organ sadc)

-od 1999 z USA (USA zobowiązały się do zwiększenia inwestycji, wspierania walki z HIV/AIDS, ochrony środowiska)

PTA Preferencyjna Strefa Handlowa

-1981, wszyscy członkowie sadc /-Botswana,

-cel: sprzyjanie kooperacji gospod w dziedzinach handlu, przem, roln i transp

-dublowanie się z sadc; propozycje zmiany jaj profilu; w 1996 przekształcona w

COMESA Wspólny Rynek Afryki Wschodniej i Południowej

-od 1994, dotyczy: handlu, ceł, finansów; promocji inwestycji i sektora prywatnego; rozwoju infrastruktury; informacji

-z powodu dublowania się działań Lesoto, Mozambik i Tanzania opuściły comesę

IGAD Międzynarodowa Władza ds. Rozwoju

-na bazie istniejącej od 1986 Międzynarodowej Władzy ds. Suszy i Rozwoju (IGADD);

-początkowo zakres rolnictwa, stabilnego rozwoju, zwalczania skutków klęsk; potem + sprawy polit

-0o 1996 Karta IGAD zezwalająca na działania prewencyjne i rozwiązyw konfliktów;

tu: wojna w Somalii

1998 wyznaczono Etiopię i Egipt do nadzorowania realizacji pokoju kairskiego z 2 XII 1997, który miał zakończyć konflikt w Somalii

1999 plan pokojowy igadu dla Somalii, poparcie ze strony OJA,

2000 poprawa syt w Somalii

wojna w Sudanie

prace nad umową pokojową, poparcie ze strony opozycji sudańskiej, ale

równoległa propozycja umowy pokojowej Egiptu i Libii komplikuje

COMESSA Wspólnota państw Sahelu i Sahary

-1997 z inicjatywy al-Kaddafiego, w 2001 17 członków

-wspieranie procesów pokojowych (Etiopia-Erytrea, Sudan, SZachodnia, Algieria-Maroko); Kaddafi ma mandat stałego mediatora

-inne cele: poprawa warunków życia ludności, ochrona Pr czł, rozwój handlu, itd.

ECCAS Wspólnota Gospodarcza Państw Afryki Centralnej

Unia Arabskiego Maghrebu (od 1989)

W O J N Y I K O N F L I K T Y Z B R O J N E (rozdz. VI; J.J. Milewski)

Konflikty zbrojne przysłaniają pozostałe problemy kontynentu; brak dostępu do rynków, rosnący ciężar zadłużenia; klęski suszy; zapaść gospodarcza; sztuczność granic; zróżnicowanie etniczne=> sprzeczności interesów; bogactwa naturalne, zaangażowanie supermocarstw; represje polityczne itd. Konflikty są zarówno czynnikami jak i skutkami kryzysu afrykańskiego, nie jego prostą przyczyną.

W latach 1997-8 rozprzestrzenianie się wojen na większą skalę, z 45 państw rejonu A subsaharyjskiej, aż 20 było zaangażowanych w k. Specyfika konfliktów afrykańskich:

brak wiarygodnych danych; przekształcenie się k w wojny regionalne, spowodowane zanikiem wszelkich hamulców w przekraczaniu granic przez strony walczące („w polaryzowanych społecznościach łatwiej rozpocząć i utrzymać rebelię”, w przypadku multietniczności, b łatwo znika kontrola i klarowność k)

Przykłady rozprzestrzeniania się konfliktów na inne państwa w latach 1990-00:

1) DRK (stopniowo na 7 państw)

2) Sierra Leone (+ regionalne siły pokojowe ECO-MOG pod zwierzchnictwem Nigerii z jednej strony a rebeliantów wspieranych przez Liberię i Burkina Faso z drugiej )

3) Algieria (10-letnia wojna domowa; źródłam napięć państw sąsiednich)

4) Sudan (fale uchodźców do Kenii i Etiopii)

5) Somalia (rozpad państwa, walki między klanami również na ter sąsiednich; uchodźcy)

6) Angola (systematyczne wznawianie konfliktu mdzy rządem a UNITA od 30 lat=> napięcia z m.in. Zambią, oskarżaną o wspieranie UNITA)

7)Zimbabwe (k między Mugabe a opozycją + białymi osadnikami, zaangażowanie RPA)

8) Nigeria (k wewnętrzne na ter całego kraju 1996-9)

9) Uganda (k na płn-zach, => na DRK)

jeśli chodzi o kalendarium konfliktów, odsyłam do Kukułki lub do poszczególnych rozdziałów „Stosunków międzynarodowych w Afryce”, ale nie sądzę, żeby coś co nie dotyczy „instytucjonalizacji bezpieczeństwa europejskiego” () interesowało prof. Ziębę.