NATO

NATO:

4 IV 1949 – traktat waszyngtoński (północnoatlantycki), koniec budowy zachodniego, antysowieckiego systemu bezpieczeństwa zbiorowego, początkowo 10 państw (USA, Kanada, Wielka Brytania, Francja, Włochy, Holandia, Belgia, Luksemburg, Portugalia, Islandia), casus foederis to słynny artykuł 5, utrwalenie 2-blokowego podziału Europy, początkowo zarówno struktura obronna, jaki i koordynująca politykę członków w rękach USA

1952 – utworzenie struktur organizacyjnych (których w traktacie nie było)

1955 – przyjęcie RFN  remilitaryzacja (wcześniej nieoficjalne umowy RFN-USA)

Zbrojenia – duże, największe tempo w latach 50, w latach 70 zapisano, że wydatki na nie nie mogą być niższe niż 5% PKB, w efekcie doszło do tego, że w połowie lat 80 w Europie było 25 000 głowic zgodnie ze strategią odstraszania atomowego (długo przewagę miało USA, dopiero na początku lat 70 się to wyrównało), oczywiście były protesty (Kościół, pacyfiści, Pugwash i wiele innych)

Doktryny:

1. wyzwalania (lata 50) – wojna totalna, z użyciem broni jądrowej włącznie
2. elastycznego reagowania (lata 60/70) – wojna ograniczona, rodzaj użytej siły zależy od sytuacji
3. raport Harmela (1967) – dialog polityczny ze Wschodem przy jednoczesnym wzmacnianiu obrony
4. doktryna Reagana (lata 80) – ograniczona wojna jądrowa w Europie, jeśli ZSRR zaatakuje bronią konwencjonalną, USA ma prawo odpowiedzieć atomem (w szczególności bombą neutronową), obronę zapewnić miało SDI, sojusznicy europejscy poczuli się zagrożeni i zaczęli szukać alternatywy, stąd ESDI
5. odprężenia (od 1985) – redukcja wydatków, rozbrojenie

1986 – spotkanie Reagan-Gorbaczow w Rejkiawiku, Reagan wychodzi z propozycją „opcji zerowej” – wycofania głowic średniego zasięgu (1000-5500 km) z Europy przez obydwie strony, Gorbaczow dorzuca broń krótszego zasięgu (500-1000 km)

XII 1987 – traktat INF, większe redukcje w ZSRR

30 V 1989 – spotkanie Rady Północnoatlantyckiej (NAC) w Brukseli, wydanie deklaracji z okazji 40-lecia sojuszu, zauważenie przemian w bloku wschodnim, „Całościowa koncepcja kontroli zbrojeń i rozbrojenia” – przedmiotem negocjacji mogło być wszystko

5-6 VII 1990 – kolejne posiedzenie NAC w Londynie, „Deklaracja o przeobrażonym Sojuszu”, zgoda na ESDI i na porozumienie z Układem Warszawskim

19 XI 1990 – z okazji szczytu KBWE w Paryżu wspólna deklaracja NATO i UW o wyrzeknięciu się wzajemnej wrogości

6-7 VI 1991 – posiedzenie NAC w Kopenhadze, przyjęcie dokumentu „Partnerstwo z krajami Europy Środkowej i Wschodniej”, bezpieczeństwo NATO zależy od bezpieczeństwa reszty Europy, stąd zainteresowanie tymi kwestiami, intensyfikacja kontaktów z krajami regionu, ale na razie nic więcej

1 VII 1991 – rozwiązanie UW

7-8 XI 1991 – szczyt NAC w Rzymie, „Nowa koncepcja strategiczna Sojuszu”, zredefiniowanie zagrożeń po rozpadzie bloku wschodniego (destabilizacja w regionie Europy Środkowej i Wschodniej, przemiany w ZSRR, zbrojenia krajów Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu, zagrożenia globalne), główne elementy ich przezwyciężania to: dialog, współpraca i utrzymanie zdolności do zbiorowej obrony, przyjęcie Deklaracji rzymskiej – współpraca z WE, KBWE, UZE i RE, wprowadzenie pojęcia „interlocking institutions” – instytucji współdziałających, uznanie Sojuszu za pakt czysto obronny, wprowadzenie strategii „szybkiego reagowania”, zapowiedź redukcji sił zbrojnych, bezpieczeństwo miały zapewniać siły jądrowe USA, Wielkiej Brytanii i Francji, uznanie ESDI za ważną ideę

28 XII 1991 – powołanie NACC (North Atlantic Cooperation Council – Rada Współpracy Północnoatlantyckiej) – NAC i przedstawiciele państw Europy Środkowej i Wschodniej

1 IV 1992 – oświadczenie Komitetu Wojskowego w związku z wojną na Bałkanach, redefinicja funkcji wojskowych NATO, możliwość podejmowania misji ratowniczych i rozjemczych – peace-keeping

4 VI 1992 – szczyt NAC w Oslo, propozycja użyczenia wojsk NATO do misji pokojowych KBWE

VII 1992 – szczyt KBWE w Helsinkach, dyskusja o tym

17 XII 1992 – NAC oświadcza o gotowości Sojuszu do prowadzenia misji pokojowych pod egidą ONZ, zmiana charakteru NATO na ciało użyczające wojsk do operacji pokojowych, również poza obszarem działania zapisanym w traktacie – out of area

NATO a ESDI – ESDI to koncepcja budowy europejskich sił międzynarodowych przez UZE, ale do tego trzeba było pomocy USA, które w imię jedności NATO nie były do tego zbyt chętne i w odpowiedzi wysunęły koncepcję CJTF – Combined Joint Task Forces (Połączonych Sił Szybkiego Reagowania) – sił międzynarodowych NATO, które mogłyby być ewentualnie wypożyczane przez UZE

10-11 I 1994 – szczyt w Brukseli, oficjalnie poparcie ESDI, ale nic więcej, poza tym był problem z „interlocking institutions” (UZE i NATO ścigały się w łapaniu statków z bronią dla Jugosławii i się wzajemnie blokowały – „interblocking institutions”)

3 VI 1996 – spotkanie NAC w Berlinie, kompromis berliński, UZE może prowadzić operacje pokojowe z poparciem NATO i zgodą USA

23-25 1999 – szczyt NAC w Waszyngtonie, formuła „Berlin plus”, zamiast UZE jest UE

Polityka wschodnia:

20-21 X 1993 – sesja NAC w Travemunde, wysunięcie idei Partnerstwa dla Pokoju, formuła „16+1” – współpraca NATO osobno z każdym krajem NACC, sprzeciw Wałęsy, który domaga się pełnego członkostwa

10 I 1994 – oficjalne ogłoszenie PdP podczas szczytu w Brukseli, wzmianka o możliwości rozszerzenia sojuszu

12 I 1994 – spotkanie Grupy Wyszehradzkiej z Clintonem w Pradze w sprawie wejścia krajów regionu do PdP, Wałęsa dalej jest przeciw, ale Pawlak jedzie do Brukseli i podpisuje

5 VII 1994 – szczyt NACC w Stambule, zaakceptowanie polskiego programu PdP

IX 1994 – pierwsze manewry NATO w Polsce

21 XI 1995 – „Studium o rozszerzeniu NATO”, określenie kryteriów wymaganych do przystąpienia (demokracja, przestrzeganie zasad i norm OBWE, aktywny udział w PdP), kluczowym elementem współpraca z Rosją

27 V 1997 – Układ stanowiący o stosunkach NATO-Rosja, powołanie Rady NATO-Rosja, cena za zgodę Rosji na rozszerzenie

8-9 VII 1997 – szczyt NATO w Madrycie, zaproszenie Polski, Czech i Węgier, UE chciała jeszcze Słowację i Rumunię, ale USA się sprzeciwiły

30 VII 1997 – spotkanie NACC w Sintrze, przekształcenie NACC w EAPC – Euro-Atlantic Partnership Council (Radę Partnerstwa Euroatlantyckiego

16 XII 1997 – podpisanie dokumentów akcesyjnych

12 III 1999 – uroczyste złożenie ratyfikowanych dokumentów w depozycie w mieście Independence, tym samym ich wejście w życie

IV 1999 – szczyt w Waszyngtonie z okazji 50-lecia sojuszu, w cieniu wojny o Kosowo, USA wysuwają koncepcję sojuszu globalnego, interweniującego na całym świecie, poparcie ze strony nowych członków, ale sprzeciw reszty, (Wielka Brytania dopuszcza taką możliwość ale z mandatu RB), kolejnym punktem spornym była modernizacja sił zbrojnych (DCI – Defense Capability Initiative, zwiększenie nakładów na wojsko przez Europę), w odpowiedzi Niemcy przedstawiają własną koncepcję sił szybkiego reagowania, zapowiedź dalszego rozszerzenia (Litwa, Łotwa, Estonia, Słowacja, Słowenia, Rumunia, Bułgaria, Macedonia, Albania), etapem przejściowym MAP – Membership Action Plan (Plan Działań na rzecz Członkostwa), tymczasem Rosjanie zawieszają współpracę (w I 2000 powracają do niej, ale są to rozmowy jałowe)

NATO po 11 września:

12 IX 2001 – Rada NATO decyduje po raz pierwszy w historii o uruchomieniu art.5

2 X 2001 – USA przedstawiają dowody na zorganizowanie zamachu przez Al-Kaidę, wybucha dyskusja, czy terroryzm podpada pod zagrożenie militarne

7 X 2001 – początek operacji „Enduring Freedom”, czyli interwencji w Afganistanie, bez udziału NATO, żeby sobie nie wiązać rąk koniecznością uzgadniania posunięć z sojusznikami, tylko z osobnym wsparciem Niemiec, W. Brytanii, Francji i Polski, w sumie poparcia udzieliły 83 państwa, w tym Francja i Rosja (która wymusiła na krajach Azji Środkowej otwarcie lotnisk dla sił USA

ok. 20 XII 2001 – zakończenie większych walk, upadek reżimu talibów, w Afganistanie instalowane są siły ISAF – International Stability Assistance Forces, pod dowództwem brytyjsko-tureckim (później niemiecko-holenderskim), a w końcu (11 VIII 2003) siły amerykańskie pod egidą NATO

W sumie – NATO sprawdziło się jako sojusz (użycie art.5), ale nie sprawdziło się militarnie (bo USA nie miały woli, by z niego skorzystać), najważniejszym efektem było wznowienie dialogu z Rosją

3 X 2001 – spotkanie Putin-Robertson

XI 2001 – wypowiedź Blaira w sprawie reformy Rady NATO-Rosja, Rosja nieformalnym 20 członkiem Sojuszu

21-23 XI 2001 – wizyta Blaira w Moskwie, porozumienie z Putinem

27 V 2002 – utworzenie misji łącznikowej NATO w Moskwie

28 V 2002 – nowy układ NATO – Rosja w Rzymie i nowa Rada NATO-Rosja, formuła „20” (teraz „27”), nie „19+1”, Rosja de facto nieformalnym członkiem NATO, określenie obszarów współpracy (walka z terroryzmem, „zarządzanie kryzysowe” (crisis management), nieproliferacja WMD, kontrola zbrojeń, obrona rakietowa – co oznacza, że Rosja godzi się na wypowiedzenie ABM, wg Zięby dlatego, że sama ma coś, co pozwoliłoby przebić się przez NMD, operacje poszukiwacze i ratownicze oraz współpraca wojskowa i cywilna w sytuacjach nadzwyczajnych)

13 V 2003 – porozumienie o wspólnych ćwiczeniach i o statusie sił zbrojnych – SOFA, możliwość ich współdziałania

XI 2002 – szczyt praski, sprawy „nowe” – nowe zdolności militarne, nowi członkowie i nowe stosunki z partnerami, USA przyznają się do fiaska DCI i zastępują je PCC – Prague Capability Commitee (Praskimi Zobowiązaniami Obronnymi), promującymi kraje małe, jednocześnie wychodzą z inicjatywą NRF – NATO Response Force (inicjatywa Powella i Cimoszewicza) – 20 tys. żołnierzy zdolnych do przerzucenia w dowolne miejsce na kuli ziemskiej w ciągu 5 dni, NATO staje się „skrzynką z narzędziami” – wybieranymi stosownie do okoliczności, poza tym decyzja o 2 dowództwach strategicznych: operacyjnym i ds. transformacji sił zbrojnych i innych zasobów, redukcja całkowitej liczby dowództw z 20 do 11 (2 duże i 9 mniejszych), zaproszenie 7 państw (bez Albanii i Macedonii, uznanych za nieprzygotowane oraz Chorwacji, uczestniczącej od paru miesięcy w MAP), ogólnikowa deklaracja o próbach pokojowego rozwiązania kryzysu irackiego

26 III 2003 – podpisanie protokołów akcesyjnych

28 III 2004 – wejście w życie, NATO liczy 26 członków, duży plus pod względem politycznym, ale nie wszystkie kraje są silne wojskowo i mają znaczenie strategiczne, wzmocnienie pozycji Rumunii i Bułgarii w kontekście negocjacji z Unią, ukazanie trudnej sytuacji na Bałkanach (Albania i Macedonia)

Dalsze rozszerzenie – Polska stosuje politykę „otwartych drzwi” wobec UKR, aspirują też kraje bałkańskie, np. CHO

NATO a Irak:

4 XII 2002 – do Europy przyjeżdża Wolfowitz z żądaniem poparcia wojskowego sojuszników, ale napotyka na opór (Niemcy i Francja, które mają poparcie Rosji, Chin i Indii)

30 I 2003 – „list 8” – deklaracja premierów UK, HISZ, POR, DAN, POL, WĘG, WŁO i ustępującego prezydenta CZE – Vaclava Havla, zdedydowane poparcie dla USA, co Chirac uznał za skandal i złamanie europejskiej solidarności, USA tymczasem naciskają na TUR w sprawie otwarcia swojej przestrzeni powietrznej, wystarcza argument 5 mld $, TUR zwraca się do NAC o gwarancje bezpieczeństwa w razie ataku ze strony Iraku (art.4), NAC odmawia z powodu oporu Francji, dyskusję przeniesiono do Komitetu Planowania (w którym FRA nie uczestniczy) i sprawę udało się załatwić

20 III 2003 – początek operacji wyzwalania narodu irackiego od rządu irackiego (USA, UK, AUSTR, POL)

1 V 2003 – Bush ogłasza koniec wojny, co terrorystom jednak nie przeszkadza

Misja stabilizacyjna – plany zaangażowania NATO, które jednak się opiera, czekając na zaproszenie rządu irackiego lub rezolucję RB